Từ loài cây mọc phổ biến ở vùng ven biển, đặc biệt là tại các đồi cát, người dân Quảng Bình (nay là tỉnh Quảng Trị) đã kết hợp với cá đuối để tạo nên món đặc sản canh chua ngon miệng, độc đáo.
Giai đoạn từ tháng 6 tới tháng 8 hằng năm là thời điểm rất đông du khách tìm tới Quảng Bình (nay là tỉnh Quảng Trị) để du lịch hè.
Không chỉ sở hữu nhiều địa điểm du lịch nổi tiếng như Vườn quốc gia Phong Nha - Kẻ Bàng, hệ thống hang động bí ẩn, biển Nhật Lệ, bãi đá nhảy... tỉnh này còn có nhiều đặc sản độc đáo, hấp dẫn, trong đó có canh cá đuối xương rồng.
Cây xương rồng mọc phổ biến ở khu vực ven biển, đặc biệt là tại các vùng đồi cát chạy dọc theo bờ biển. Loại cây gai chi chít này vươn lên từ đất khô cằn, thiếu nước, chịu được nắng, gió khắc nghiệt của miền Trung.
Trước đây, xương rồng từng là món rau cứu đói. Bà con sinh sống quanh các làng chài ven biển dùng chúng làm món ăn dự trữ trong những ngày biển động, khi không thể căng buồm ra khơi đánh bắt tôm cá.
Từ nguyên liệu độc đáo này, người dân địa phương đã chế biến thành nhiều món ăn ngon như gỏi xương rồng, xương rồng xào thịt bò, xương rồng xào tỏi, salad xương rồng, canh chua cá xương rồng...
Canh chua xương rồng có thể nấu cùng cá lóc, cá ngần, cá ngạnh, mực nhưng phổ biến hơn cả là cá đuối. Bà con ưa chuộng dùng loại xương rồng 5 cánh hay còn gọi là xương rồng ngôi sao vì ít vị chát, ngon mà đẹp mắt.
Họ chọn xương rồng non, màu xanh nhạt, thân lá mập. Xương rồng hái lúc sáng sớm được cho là sẽ mọng nước hơn. Nếu hái buổi chiều, thân xương rồng khô hơn, khi nấu không còn thanh mát và vị chát nhiều hơn.
Xương rồng được gọt sạch gai xung quanh, tách lớp màng ở ngoài cho sạch rồi thái thành lát mỏng, rửa qua nước muối. Có người sẽ chần xương rồng trong nước sôi để giảm độ nhớt và vị chua.
Cá đuối tươi sau khi rửa sạch, sơ chế, đem thái khúc nhỏ rồi ướp mắm muối, gia vị, xào trên chảo nóng cho thấm rồi thả xương rồng vào, đảo qua vài lượt trước khi thêm nước sôi.
Chờ nồi canh sôi được chừng vài phút, đầu bếp nêm nếm vừa ăn và cho thêm mùi tàu (ngò gai), hành lá để dậy mùi thơm.
Xương rồng có vị chua nhẹ, thanh mát dễ chịu, khác với vị chua của sấu, khế hay lá giang. Miếng xương rồng được nấu chín hơi dai, giòn, ăn lạ miệng. Thịt cá đuối đậm đà, ngọt, thơm.