Trong thế giới ngày càng kết nối, mô hình "nomad vapitalism", tạm dịch là "chủ nghĩa tư bản du mục", đang thách thức định nghĩa truyền thống về khởi nghiệp. Liệu đây có phải khởi nguồn mới của tinh thần khởi nghiệp thời đại số?

Tự do định vị doanh nghiệp

Theo tạp chí Forbes, chủ nghĩa tư bản du mục là mô hình kinh doanh mà doanh nhân chủ động lựa chọn nơi sinh sống, nộp thuế và vận hành doanh nghiệp dựa trên cơ hội toàn cầu thay vì gắn bó với quốc gia sinh ra. Mô hình này tối ưu hóa thuế suất, môi trường pháp lý, chất lượng sống và khả năng tiếp cận nguồn vốn.

"Một ý tưởng tuyệt vời có thể thất bại nếu ra mắt ở sai thị trường. Nhưng cũng ý tưởng đó, nếu được thử nghiệm và triển khai ở đúng nơi, nó có thể trở nên thành công vượt trội", doanh nhân Mirjana Perkovic, người đã đi qua hơn 100 quốc gia và là thành viên Forbes Business Council, nhận xét.

Lợi ích cốt lõi nằm ở sự tự do lựa chọn địa điểm theo chiến lược kinh doanh, thay vì mặc định "sinh ra ở đâu thì kinh doanh ở đó". Nhiều công ty khởi nghiệp (start-up) hiện chọn đặt trụ sở ở Estonia - nơi có chương trình e-Residency do chính phủ phát triển năm 2014. Chương trình cho phép doanh nhân toàn cầu đăng ký và quản lý công ty hoàn toàn trực tuyến, hoàn tất thành lập chỉ trong vài giờ.

Dubai cũng hấp dẫn nhờ chính sách 0% thuế thu nhập cá nhân và thị thực du mục số có thời hạn tối đa một năm, có thể gia hạn. Singapore nổi bật với vị trí chiến lược, thuế doanh nghiệp thấp (tối đa 17% với nhiều ưu đãi cho start-up) và chương trình hỗ trợ "Start-up SG". Georgia, Croatia và Bồ Đào Nha cũng tham gia cuộc đua thu hút doanh nhân toàn cầu với các chương trình thị thực linh hoạt.

Tính chất "du mục" không chỉ giúp start-up giảm chi phí cố định mà còn tối ưu nguồn vốn và nhân sự. Với làm việc từ xa ngày càng phổ biến, doanh nhân có thể xây dựng đội ngũ toàn cầu, tuyển dụng nhân tài theo kỹ năng thay vì vị trí địa lý.

Tái định nghĩa tinh thần khởi nghiệp

Truyền thống khởi nghiệp thường gắn liền với việc xây dựng công ty tại địa phương, tận dụng hệ sinh thái sẵn có trong không gian cụ thể. Nhưng chủ nghĩa tư bản du mục đang lật ngược tư duy đó: khởi nghiệp không nhất thiết phải "cắm rễ", mà có thể "dịch chuyển chiến lược" để thích nghi với môi trường thuận lợi nhất.

Theo Forbes, môi trường "màu mỡ" cho start-up gồm: thuế thấp, quy trình thành lập doanh nghiệp nhanh gọn, hạ tầng số mạnh, mạng lưới đầu tư sôi động, không gian làm việc linh hoạt và hệ sinh thái cố vấn phát triển.

Điểm nhấn khác của chủ nghĩa tư bản du mục nằm ở tinh thần khởi nghiệp thế hệ mới. Thế hệ gen Z (sinh ra trong giai đoạn 1997 - 2010) và thế hệ Alpha (sinh trong giai đoạn 2010 - 2025) không xem công việc là một kiểu lao động cố định tại văn phòng cụ thể, mà là hành trình trải nghiệm, học hỏi và sáng tạo không giới hạn. 

Họ sẵn sàng sống ở Croatia, làm việc cho công ty Mỹ và bán hàng cho thị trường châu Phi, miễn có Internet và thị trường tiềm năng. Tư duy "ở đâu có kết nối, ở đó có cơ hội" đã trở thành thực tế hằng ngày.

Tuy nhiên, mô hình này không thiếu thách thức. Việc thiếu ổn định, rào cản hành chính giữa các quốc gia, nguy cơ thay đổi chính sách thị thực và khó khăn khi xây dựng văn hóa doanh nghiệp cần được lường trước. Quan trọng hơn, nếu không có mạng lưới cố vấn và kết nối tại địa phương, doanh nhân sẽ dễ rơi vào trạng thái cô lập.

Trong bối cảnh thế giới không ngừng biến động, kinh doanh du mục giúp doanh nhân tránh gánh nặng pháp lý không cần thiết, tiếp cận thị trường thuận lợi hơn và giảm chi phí giai đoạn đầu. Đây không còn là phong trào bên lề, mà đang trở thành khởi nguồn mới cho tinh thần khởi nghiệp thế kỷ 21 - nơi sự dịch chuyển được tận dụng như cơ hội, thay vì bất lợi.