Trên ôtô điện, công nghệ phanh tái sinh vô tình làm giảm tần suất hoạt động của phanh cơ khí, tạo điều kiện cho rỉ sét hình thành trên đĩa.

Đĩa phanh trên ôtô thường được làm từ hợp kim thép hoặc gang. Đây là những vật liệu có độ bền cơ học ổn định, chịu được lực ma sát lớn và tỏa nhiệt tốt khi hoạt động cường độ cao. So với các vật liệu khác như gốm carbon, gang và thép có giá thành rẻ hơn nhiều, đồng thời dễ sản xuất hàng loạt, nên phù hợp với đa số dòng xe phổ thông đến trung cấp.

Tuy nhiên, nhược điểm của loại hợp kim trên là dễ bị oxy hóa trong môi trường ẩm ướt. Cụ thể, đĩa phanh thường xuất hiện lớp rỉ nâu khi gặp mưa, thời tiết ẩm hoặc khi xe để lâu ngày không sử dụng. Trên những mẫu xe dùng động cơ đốt trong, hiện tượng này ít gây chú ý bởi mỗi lần người lái đạp phanh, má phanh ép vào đĩa sẽ mài sạch lớp rỉ. Chủ xe chỉ thấy rõ nhất khi xe bị dừng dài ngày trong điều kiện thời tiết ẩm hoặc mưa nhiều.

Đối với xe điện hoặc hybrid, dù cũng trang bị phanh cơ khí, hiện tượng rỉ sét đĩa phanh lại dễ gặp hơn. Nguyên nhân chính đến từ việc nhiều mẫu xe ứng dụng phanh tái sinh (regenerative braking). Khi người lái nhả ga, động cơ điện tự động đảo chiều và thu hồi năng lượng, khiến phanh cơ khí ít được hoạt động. Ngoài ra, chế độ lái một bàn đạp (one-pedal driving) cho phép xe giảm tốc hiệu quả chỉ bằng cách buông chân ga, dẫn đến việc bàn đạp phanh ít khi được sử dụng, nhất là khi xe được sử dụng thường xuyên để di chuyển tốc độ thấp trong nội đô.

Khi phanh cơ khí ít hoạt động, lớp rỉ trên bề mặt đĩa không được loại bỏ, dễ tích tụ dày theo thời gian. Hiện tượng này có thể làm giảm hiệu quả phanh, phát ra tiếng kêu ken két hoặc gây rung khi đạp phanh. Trong một số trường hợp, rỉ sét còn khiến má phanh bị bám dính, dẫn đến hiện tượng kẹt phanh. Những dấu hiệu thường thấy là cảm giác bàn đạp phanh nặng, không mượt, hoặc xuất hiện tiếng động lạ từ bánh xe.

Ở Mỹ và châu Âu, nhiều diễn đàn và chuyên trang về xe điện ghi nhận hiện tượng đĩa phanh trên EV dễ bị rỉ hơn so với xe xăng. Một số ý kiến còn gọi đây là "tác dụng phụ" không mong muốn của công nghệ phanh tái sinh, vốn mang lại lợi ích về hiệu suất và tiết kiệm năng lượng nhưng lại gây ra những bất tiện trong quá trình sử dụng hàng ngày.

Chính vì hiện tượng trên, hiện nay một số hãng đã trang bị tính năng làm sạch đĩa phanh cho xe điện. Ví dụ như mẫu Hyundai Ioniq 5 và Ioniq 6 cho phép kích hoạt chế độ này bằng cách giữ nút Auto Hold trong 3 giây. Lúc đó, hệ thống phanh tái sinh sẽ tạm thời vô hiệu hóa, xe chuyển sang sử dụng hoàn toàn phanh cơ khí. Lúc này việc dùng phanh cơ khí sẽ giúp má phanh cọ mài liên tục lên bề mặt đĩa, làm bong lớp rỉ sét. Tài liệu hướng dẫn của hãng cho biết chế độ làm sạch sẽ tự động kết thúc khi người lái đạp phanh khoảng 10 lần.

Với các mẫu xe điện không có tính năng tự làm sạch như trên, chủ xe vẫn có thể chủ động xử lý. Cách đơn giản là điều chỉnh hệ thống phanh tái sinh về mức thấp nhất, sau đó lái xe và sử dụng phanh cơ khí liên tục từ 10-20 lần, tốt nhất là ở tốc độ trung bình và trên đoạn đường vắng. Khi không còn nghe tiếng kêu bất thường, cảm giác phanh trở nên êm mượt, có nghĩa là đĩa phanh đã được làm sạch.

Quá trình chuyển từ xe xăng qua xe điện đòi hỏi người dùng cần làm quen với một số thói quen mới. Trong đó, việc chú ý tới tình trạng rỉ sét của đĩa phanh đóng vai trò quan trọng nhằm đảm bảo an toàn và duy trì hiệu quả của phanh.

Hồ Tân