देवूठाणी एकादशीनंतर साजरा होणारा तुळशी विवाह हा हिंदू धर्मातील एक महत्त्वाचा आणि शुभ प्रसंग आहे. हा केवळ एक धार्मिक विधीच नाही, तर तो विश्वात समृद्धी आणि शुभतेच्या पुनरागमनाचे प्रतीक आहे. या दिवशी तुळशीमाता (ज्याला लक्ष्मीचे रूप मानले जाते) आणि भगवान शालिग्राम (जे विष्णूचे रूप आहे) यांचा विवाह होतो.
यावर्षी तुळशी विवाह 2 नोव्हेंबर रोजी साजरा केला जाणार आहे. द्वादशी तिथी 2 नोव्हेंबर रोजी सकाळी 07:31 पासून सुरू होईल आणि 3 नोव्हेंबर रोजी सकाळी 05:07 पर्यंत चालेल.
तुळशी विवाहाचे तपशीलवार वर्णन स्कंद पुराण आणि पद्म पुराणात आढळते. या ग्रंथांनुसार, तुळशी माता ही भगवान विष्णूची प्रिय आहे आणि तिच्याशिवाय कोणतीही पूजा पूर्ण मानली जात नाही. तुळशी विवाह हे लक्ष्मी-नारायण यांच्या मिलनाचे प्रतीक मानले जाते, जे धर्म, सौभाग्य आणि समर्पणाचा संदेश देते.
तुळशी विवाहाची प्रक्रिया सकाळी स्नान आणि शुद्धीकरणाने सुरू होते. यानंतर पूजास्थळाची स्वच्छता करून मंडपात तुळशीच्या रोपाची स्थापना केली जाते.
पूजेमध्ये भगवान विष्णूचे चित्र किंवा शालिग्राम खडक, तुळशीचे रोप, पिवळे आणि लाल कपडे, नारळ, ऊस, फुले, लग्नाच्या वस्तू (जसे की सिंदूर, बांगड्या, बिंदी, बिचिया), धूप, दिवा, सुपारी, पंचामृत, अक्षत, हळदीकुंठ, रेशमी क्षुमकुंठ यांचा समावेश आहे.
तुळशीमातेला पाण्याने स्नान करून लाल वस्त्र परिधान करून सिंदूर, बिंदी आणि बांगड्यांनी सजवले जाते. भगवान शालिग्राम किंवा भगवान विष्णूच्या मूर्तीला गंगाजलाने आंघोळ करून पिवळे वस्त्र परिधान केले जाते. तुळशीमाता आणि शालिग्राम जी यांना समोरासमोर बसवले जाते.
यानंतर “ओम तुलस्यै नमः” आणि “ओम शालिग्रामाय नमः” या विवाह मंत्रांचा जप केला जातो. दोघांचे प्रतीकात्मक मिलन रेशीम धाग्याने केले जाते, जे विवाहाच्या पवित्र बंधनाचे प्रतिनिधित्व करते. तुळशीमातेला नारळ आणि सुपारी अर्पण करून कन्यादानाचा विधी केला जातो. शेवटी आरती होऊन प्रसाद वाटप केला जातो.
असे मानले जाते की तुळशी विवाह आयोजित केल्याने घरात सुख, शांती, समृद्धी आणि सकारात्मक ऊर्जा येते. हा विवाह लक्ष्मी आणि विष्णूच्या मिलनाचा उत्सव आहे, ज्यामुळे कुटुंबात एक शुभ वातावरण निर्माण होते. जे लोक विवाहासाठी पात्र आहेत त्यांना तुळशी विवाहात सहभागी होऊन लवकर विवाह आणि योग्य जोडीदार मिळतो.
