आजकाल भारतीयांना लवकर निवृत्त व्हावं वाटत आहे, असं आम्ही म्हणत नसून एका अभ्यासातून ही बाब समोर आली आहे. सेवानिवृत्ती नियोजनात शहरी लोक गावात राहणाऱ्यांपेक्षा आधीच पुढे होते. आता एका नवीन अभ्यासातून असे समोर आले आहे की, शहरांमध्ये राहणारे अर्ध्याहून अधिक भारतीय आता लवकर निवृत्त होण्याचा विचार करत आहेत.

एवढेच नाही तर सेवानिवृत्ती नियोजनात पूर्व भारतातील लोक सध्या इतर भागात राहणाऱ्यांपेक्षा पुढे आहेत. हा अभ्यास अॅक्सिस मॅक्स लाइफ इन्शुरन्सने केला आहे, ज्याला इंडिया रिटायरमेंट इंडेक्स स्टडी (IRIS) असे नाव देण्यात आले आहे.

या अभ्यासानुसार, भारतात सेवानिवृत्तीची तयारी सातत्याने सुधारत आहे. गेल्या चार वर्षांत आयआरआयएस निर्देशांकाचा स्कोअर 44 वरून 48 वर गेला आहे. यावरून हे दिसून येते की लोक आता पैसा, आरोग्य आणि भावनांच्या बाबतीत सेवानिवृत्तीबद्दल अधिक जागरूक होत आहेत.

‘या’ समस्याही आहेत

या अहवालात सेवानिवृत्ती नियोजनात येणाऱ्या काही मुख्य समस्यांचा उल्लेख आहे. यामध्ये विश्वासार्ह सल्ल्याचा अभाव, कुटुंबावर अवलंबून राहणे आणि जीवनातील इतर गरजांना प्राधान्य देणे यांचा समावेश होतो. अभ्यासात असेही दिसून आले आहे की बहुतेक लोकांना वयाच्या 35 व्या वर्षापूर्वी सेवानिवृत्ती नियोजनाचे महत्त्व चांगले माहित आहे.

लोक अधिक जागरूक होत आहेत

अॅक्सिस मॅक्स लाईफचे व्यवस्थापकीय संचालक आणि मुख्य कार्यकारी अधिकारी सुमित मदान म्हणाले, “आयरिस 5.0 ही प्रणाली हुशारीने आणि चांगल्या प्रकारे सेवानिवृत्ती नियोजनाच्या दिशेने एक मोठा बदल दर्शवते. आजचे ग्राहक आरोग्याबद्दल अधिक जागरूक होत आहेत, उत्पादनांबद्दल अधिक जाणून घेत आहेत आणि त्यांचा पैशावरील विश्वासही वाढला आहे. ते पुढे म्हणाले की, अभ्यासातून असेही दिसून आले आहे की लोकांचा एक मोठा वर्ग आहे ज्यांना नियोजन कसे करावे हे माहित नाही, त्यामुळे विश्वासार्ह सल्ल्याची गरज आणखी वाढते. कामगार, महिला आणि परत आलेले स्थलांतरित अशा वेगवेगळ्या लोकांसाठी विशिष्ट उपायांची आवश्यकता आहे. ‘

आरोग्य आणि पैशाबद्दल जागरूकता वाढविणे

आयआरआयएस 5.0 च्या ताज्या अहवालानुसार, संपूर्ण भारतात सेवानिवृत्तीची तयारी चांगली होत आहे. देशाचा स्कोअर 48 वर पोहोचला आहे, जो आयआरआयएस 2.0 पेक्षा चार गुणांनी जास्त आहे. आरोग्यासाठी सज्जता 2022 मधील 41 वरून 46 पर्यंत वाढली आहे. याचे कारण म्हणजे अधिक शारीरिक व्यायाम, वेळोवेळी आरोग्य तपासणी करणे आणि आरोग्य विम्याचा वाढता कल जो आता 50 टक्क्यांवर पोहोचला आहे. तथापि, भावनिक आरोग्य अजूनही चिंतेचा विषय आहे. 71 टक्के लोकांनी काही गटांमध्ये एकटेपणा जाणवल्याची नोंद केली आणि 72 टक्के लोकांना त्यांच्या कुटुंबावर अवलंबून राहण्याची चिंता होती.

स्त्रिया अधिक तयार असतात, परंतु अधिक भावनिक तणावग्रस्त

सेवानिवृत्तीच्या तयारीच्या बाबतीत महिला पुरुषांपेक्षा किंचित पुढे आहेत. त्यांचा स्कोअर 49 आहे, तर पुरुषांचा स्कोअर 48 आहे. 78 टक्के पुरुषांच्या तुलनेत बहुतांश महिला (82 टक्के) निवृत्तीनंतरही शारीरिकदृष्ट्या तंदुरुस्त राहण्याची अपेक्षा करतात. तथापि, पुरुषांपेक्षा स्त्रिया धोकादायक गुंतवणूकीत गुंतवणूक करण्याची शक्यता 8 टक्के कमी आहे (जसे की शेअर बाजार) आणि अधिक एकटेपणा (74 टक्के). हे दर्शविते की त्यांना आर्थिक आणि भावनिक दोन्ही मदतीची आवश्यकता आहे.

मेट्रो शहरे आघाडीवर आहेत, प्रादेशिक नमुने वेगळे

मेट्रो शहरे 50 गुणांसह तयारीच्या बाबतीत आघाडीवर आहेत. नियमित तंदुरुस्तीच्या सवयी आणि आरोग्य तपासणी (60 टक्के) यामुळे हे होते. ज्या शहरांमध्ये शारीरिक हालचाली 13 टक्क्यांनी वाढल्या आहेत आणि जोखमीची गुंतवणूक 21 टक्क्यांनी वाढली आहे, अशा शहरांमध्ये तयारी चांगली आहे. प्रदेशानुसार, पूर्व भारतात सेवानिवृत्तीची सर्वोत्तम तयारी आहे. कोविडनंतर उत्तर भारतात आरोग्य क्षेत्रात सर्वात मजबूत सुधारणा दिसून आली आहे. पश्चिम भारतात शेअर बाजार आणि रिअल इस्टेटमधील गुंतवणुकीद्वारे पैशाच्या बाबतीत चांगली प्रगती झाली आहे. दक्षिण भारतात आरोग्य आणि पैशाचा समतोल चांगला आहे.