Mặc dù nhiều năm liên tục chính quyền TP đã đầu tư mua mới hàng loạt xe buýt và chi một khoản tiền không nhỏ để trợ giá, song thực tế người dân đến với xe buýt khá ít.

Đừng thấy khó mà chần chừ

Dễ thấy hằng ngày trên đường phố những chiếc xe buýt chật vật giữa dòng xe đông nghẹt, nhất là vào khung giờ cao điểm. Vì thế xe buýt không thể cạnh tranh với xe cá nhân vì khó đảm bảo thời gian cho hành khách đi làm, đi học.

Mỗi khi tấp vào trạm đón trả khách hay trở ra lại, xe buýt chen ngang qua dòng xe máy, xung đột giao thông làm giảm tốc độ, tài xế buộc phải thắng gấp liên tục khiến hành khách nhào về trước gây mệt mỏi vì bị sốc người và mất thăng bằng.

Đề cập đến giải quyết kẹt xe, trong đó có giải pháp phát triển xe buýt giúp kiểm soát xe cá nhân, được đưa ra bàn bạc và thống nhất chủ trương nhưng khi triển khai gặp khó thì dừng. TP.HCM từng dự kiến thí điểm làn riêng cho xe buýt trên hai tuyến đường Võ Thị Sáu và Điện Biên Phủ, nhiều năm vẫn chưa thể triển khai.

Từ năm 2003, cơ quan chức năng cũng triển khai thí điểm làn đường riêng cho xe buýt trên đường Trần Hưng Đạo (quận 1 và quận 5) nhưng sau đó đã dừng. Mọi thứ trở về như cũ. Nếu còn chần chừ nữa sẽ càng khó hơn bởi ảnh hưởng càng nhiều người dân và càng khó phát triển vận tải hành khách công cộng.

Bố trí làn đường riêng cho xe buýt là khó khăn vì mật độ giao thông quá cao dễ thấy trong khu vực nội thành, bề rộng mặt đường nhiều nơi còn hạn chế. 

Tuy nhiên, nếu muốn xe buýt thật sự trở thành phương tiện chủ lực thu hút nhiều người dân sử dụng giúp lan tỏa thói quen đi bộ, xe đạp công cộng, kết nối giao thông dần hạn chế xe cá nhân cũng như góp phần giải quyết nạn ùn tắc đang trầm trọng thì phải tạo thuận lợi trong lưu thông. Khả thi hay không, hiệu quả mang lại thế nào có lẽ phụ thuộc vào cách thức thực hiện.

Bản chất loại hình giao thông này rất ý nghĩa, phù hợp nhu cầu số đông người dân, linh hoạt trong phân luồng tuyến, không chỉ trung chuyển cho metro và đường sắt đô thị mà còn giúp giảm xe cá nhân trên đường.

TP.HCM đã thay thế nhiều xe buýt với tiện nghi, máy lạnh, WiFi cũng như đưa vào khai thác metro số 1 (Bến Thành - Suối Tiên), chuẩn bị khởi công xây dựng metro số 2 (Bến Thành - Tham Lương). 

Hàng loạt dự án hạ tầng giao thông khác đã được khởi động. Thời điểm hiện nay thuận lợi cho việc triển khai đề án phát triển vận tải hành khách công cộng, tạo thuận lợi cho xe buýt kết hợp kiểm soát sử dụng xe cá nhân.

Nhường đường cho xe buýt

Bố trí làn đường riêng, ưu tiên cho xe buýt cần làm đồng bộ các giải pháp khác nhằm tăng cao tính khả thi. Vỉa hè, bên cạnh giải quyết dứt điểm nạn chiếm dụng trái phép cần cải tạo hoặc nâng cấp sao cho đủ rộng và bằng phẳng, trồng cây xanh tạo bóng mát. 

Đồng thời bố trí xe chuyên dụng tẩy rửa và hút bụi để giữ môi trường tự nhiên luôn được sạch sẽ vừa giúp mở rộng không gian đi bộ, làm đẹp đường phố, an toàn cho hành khách trước khi lên và sau khi xuống xe buýt, hướng đến "sống xanh".

Nên chọn những tuyến có bề rộng lớn và lượng xe buýt lưu thông nhiều để thí điểm làn riêng như đường Võ Nguyên Giáp, Trường Chinh, Cộng Hòa, Phạm Văn Đồng, Mai Chí Thọ, Võ Văn Kiệt… 

Tuyến hẹp hơn có từ bốn làn xe trở lên có thể bố trí làn ưu tiên cho xe buýt như đường Võ Thị Sáu, Điện Biên Phủ, Nguyễn Thị Minh Khai, Hai Bà Trưng, Nguyễn Đình Chiểu… Khác với làn đường riêng, làn ưu tiên vẫn có thể sử dụng cho các loại phương tiện khác cùng lúc lưu thông nhưng phải nhường đường mỗi khi có xe buýt.

Ngoài xe buýt vẫn có thể sử dụng cho các phương tiện cứu hỏa, cứu thương, công an, quân đội, ngoại giao, làm nhiệm vụ cứu hộ cứu nạn hoặc khẩn cấp, xe tang. Như vậy vừa tận dụng tối đa diện tích mặt đường vừa tối ưu hóa hạ tầng giao thông hiện hữu.

Có thêm kế hoạch mang tính lâu dài trong quá trình quy hoạch, khi đầu tư mở rộng hay nâng cấp công trình giao thông hiện hữu hãy hướng đến thiết kế làn đường riêng hoặc ưu tiên cho xe buýt. Như các dự án hạ tầng, hàng loạt tuyến đường trên cao mà chính quyền TP đang kêu gọi đầu tư, bổ sung làn riêng cho xe buýt sẽ có nhiều thuận lợi.