"ผักริมรั้ว" ที่คนไทยคุ้นเคย เป็นอาหารและยาที่มีสรรพคุณสารพัด แต่เมืองนอกจัดเป็น "วัชพืชอันตราย"
ตำลึง (Ivy gourd) ชื่อวิทยาศาสตร์ Coccinia grandis พืชที่คนไทยหลายคนรู้จักดี ลำต้นเลื้อยไต่กำแพง ดอกขาวทรงดาว ผลอ่อนมีสีเขียวและจะเปลี่ยนเป็นสีแดงสดเมื่อสุก หลายบ้านนิยมปลูกไว้ริมรั้ว เพราะทั้งใบ ยอด และผล นำมาปรุงอาหารได้หลากหลาย
แต่รู้หรือไม่ว่าในต่างประเทศ ตำลึงชนิดนี้กลับถูกจัดเป็น “วัชพืชรุกราน” ที่สร้างความเสียหายให้กับระบบนิเวศอย่างรุนแรง
ในพื้นที่เขตร้อน เช่น ฮาวาย เถาตำลึงเทศผลแดงได้กลายเป็นวัชพืชรุกรานที่สร้างปัญหาอย่างมาก ภายในวันเดียว มันสามารถยืดยาวได้ถึง 4 นิ้ว (ประมาณ 10 ซม.) เป็นเถาไม้เลื้อยที่เติบโตอย่างรวดเร็ว พันรัดต้นไม้อื่นและบดบังแสงแดดด้วยพุ่มใบที่หนาแน่น ระบบรากที่ลึกและเป็นหัวของมันกำจัดได้ยาก และไม่ตอบสนองต่อสารกำจัดวัชพืชทั่วไป
พืชชนิดนี้แพร่พันธุ์ได้ง่ายจากราก เศษลำต้น หรือกิ่งที่ปักชำ และนกสามารถพาเมล็ดไปแพร่ได้ไกลจากพื้นที่เพาะปลูก มันเติบโตได้ในดินแทบทุกประเภท แม้แต่ข้างถนนหรือพื้นที่รกร้างก็ยังเติบโตได้ สามารถเติบโตได้โดยไม่มีศัตรูธรรมชาติคอยควบคุม จึงกลายเป็นวัชพืชรุกรานในพื้นที่ที่ไม่ใช่ถิ่นกำเนิด ปัจจุบันมีการนำวิธีควบคุมทางชีวภาพจากแอฟริกาซึ่งเป็นถิ่นกำเนิดเดิมเข้ามาใช้ในหมู่เกาะฮาวายเพื่อควบคุมพืชชนิดนี้ นี่คือเหตุผลว่าทำไมตำลึงจึงกลายเป็นภัยคุกคามทางธรรมชาติในหลายประเทศ
แม้จะเป็นภัยในบางประเทศ แต่ในไทยตำลึงถือเป็น ผักพื้นบ้านมากสรรพคุณ ทั้งอร่อยและมีประโยชน์
ผลอ่อน : กรอบ อร่อย รสคล้ายแตงกวา ใช้ใส่แกงหรือซุป
ผลสุก : กินดิบหรือตุ๋นกับผักอื่นได้
ใบอ่อน-ยอดอ่อน : ลวก ต้ม ผัด
ต้มจืดตำลึงเต้าหู้หมูสับ
10 ประโยชน์สุขภาพที่เป็นไปได้ของผักตำลึง
ควบคุมระดับน้ำตาลในเลือด การลดระดับน้ำตาลในเลือดเป็นสิ่งสำคัญในการจัดการโรคเบาหวานและลดความเสี่ยงโรคหัวใจ
ผักตำลึงมีสารแอลคาลอยด์ ฟลาโวนอยด์ ไตรเทอร์พีน และเบต้าแคโรทีน ที่ทำงานร่วมกันเพื่อลดน้ำตาลในเลือด
ใยอาหารในตำลึงช่วยชะลอการดูดซึมน้ำตาลกลูโคส ป้องกันไม่ให้ระดับน้ำตาลพุ่งสูงอย่างรวดเร็ว
งานวิจัยในสัตว์พบว่า เพกตินในตำลึงช่วยเพิ่มไกลโคเจนในตับ ซึ่งเก็บสะสมน้ำตาลไว้ และยังชะลอการทำงานของเอนไซม์ไกลโคเจนฟอสโฟรีเลสที่สลายไกลโคเจนเป็นกลูโคส จึงปล่อยน้ำตาลเข้าสู่กระแสเลือดน้อยลง
ช่วยในการจัดการน้ำหนัก การควบคุมแคลอรี่อย่างเหมาะสมช่วยลดน้ำหนักได้
ตำลึงมีแคลอรีต่ำ
ใยอาหารในตำลึงช่วยให้รู้สึกอิ่ม ลดความอยากอาหาร และควบคุมปริมาณแคลอรีที่บริโภค
คุณสมบัติต้านอนุมูลอิสระ ความเครียดจากออกซิเดชันทำลายเซลล์ โดยเฉพาะจากอนุมูลอิสระ ซึ่งนำไปสู่โรคต่าง ๆ เช่น การอักเสบ ความแก่ชรา และโรคมะเร็งหรือโรคหัวใจ
ตำลึงมีสารต้านอนุมูลอิสระสูง เนื่องจากมีไกลโคไซด์และฟลาโวนอยด์จำนวนมาก
สารเหล่านี้ช่วยปกป้องเซลล์จากความเสียหาย
มีงานวิจัยพบว่าสารสกัดจากผลตำลึงสามารถชะลอการแบ่งตัวของเซลล์มะเร็งบางชนิดได้
คุณสมบัติต้านการอักเสบ การอักเสบเรื้อรังเกี่ยวข้องกับโรคต่าง ๆ เช่น ข้ออักเสบ โรคหัวใจ เบาหวาน และมะเร็ง
ตำลึงมีสารต้านการอักเสบจากธรรมชาติหลายชนิด เช่น ฟลาโวนอยด์ แทนนิน ซาโปนิน น้ำตาลรีดิวซ์ และไตรเทอร์พีนอยด์
มีหลักฐานว่าสารสกัดด้วยเมทานอล 60% จากผลตำลึง มีฤทธิ์ต้านการอักเสบแรงกว่ายาไดคลอฟีแนค (diclofenac)
ส่งเสริมสุขภาพตับ การบริโภคตำลึงอาจช่วยฟื้นฟูความเสียหายของตับในระยะเริ่มต้น เช่น ตับไขมันระดับ 1
งานวิจัยในสัตว์พบว่าตำลึงช่วยปกป้องตับจากสารเคมีที่เป็นอันตราย
ส่งผลดีต่อระดับเอนไซม์ตับ บิลิรูบิน และสารต้านอนุมูลอิสระ พร้อมลดความเครียดจากออกซิเดชัน
ใบและผลตำลึง
ปกป้องสมองจากโรคอัลไซเมอร์ สารออกฤทธิ์ในตำลึงเชื่อว่าช่วยปกป้องระบบประสาท
มีข้อมูลว่าตำลึงอาจช่วยลดความรุนแรงและชะลอการลุกลามของโรคอัลไซเมอร์
เอนไซม์อะเซทิลโคลีนเอสเทอเรส (acetylcholinesterase) เป็นเป้าหมายหลักในการรักษาโรคนี้
สารพฤกษเคมีในตำลึง เช่น β-ซิโตสเตอรอล เพกติน เรตินอล และทาราเซโรน มีความสามารถในการจับกับเอนไซม์นี้อย่างมีประสิทธิภาพ
คุณสมบัติต้านแบคทีเรีย ตำลึงมีสารต้านแบคทีเรียจากฟลาโวนอยด์ ซาโปนิน แทนนิน และแอลคาลอยด์
การวิจัยแสดงว่าสารสกัดจากผลตำลึงสามารถยับยั้งการเจริญเติบโตของแบคทีเรียก่อโรคหลายชนิด
สนับสนุนการใช้ตำลึงในตำรับสมุนไพรเพื่อรักษาโรคติดเชื้อ
กำจัดพยาธิ ตำลึงมีฤทธิ์กำจัดพยาธิ เช่น พยาธิตัวตืดและพยาธิไส้เดือน
งานวิจัยพบว่าตำลึงสามารถทำให้พยาธิเป็นอัมพาตและตายได้
การแพทย์แผนโบราณใช้ตำลึงเพื่อขจัดพยาธิมานาน
บรรเทาอาการไอ ตำลึงมีฤทธิ์ต้านไอ
แพทย์แผนโบราณนิยมใช้ตำลึงบรรเทาอาการไอและช่วยให้ทางเดินหายใจสงบ
ผลตำลึงมีสารฟลาโวนอยด์ ซาโปนิน และแทนนิน ช่วยลดการกระตุ้นไอและบรรเทาอาการระคายเคืองทางเดินหายใจ
ป้องกันอาการท้องผูก ตำลึงช่วยปรับระบบทางเดินอาหารให้ดีขึ้น
ใยอาหารในตำลึงช่วยเพิ่มกากในลำไส้และส่งเสริมการขับถ่ายเป็นประจำ ลดปัญหาท้องผูก
ในแพทย์แผนไทย ตำลึงมีสรรพคุณทางยาหลากหลาย
ใบ – ดับพิษร้อน ถอนพิษ แก้แสบคัน เจ็บตา ตาแดง ป้องกันโลหิตจาง
ราก – แก้โรคตา รักษาอาการอักเสบ
เถา – ใช้ถอนพิษ แก้โรคตาเจ็บ
ทั้งต้น – แก้โรคผิวหนัง โรคมะเร็ง โรคหัวใจ และลดน้ำตาลในเลือด
