धोकादायक शिकारी होता श्वानाच्या आकाराचा हा प्राणी

भारतात कधीकाळी डायनासोरांचे अस्तित्व होते, यावर नव्या शोधाने मोहोर उमटविली आहे. तेलंगणाच्या प्राणहिता-गोदावरी खोऱ्यात वैज्ञानिकांनी एका नव्या डायनासोर प्रजातीचा शोध लावला आहे. याचे नाव मलेरिरॅप्टर कुट्टी आहे. हा श्वानाचय आकाराचा मांसाहारी डायनासोर सुमारे 22  कोटी वर्षांपूर्वी ट्रियासिक काळाच्या नोरियन युगात पृथ्वीवर वावरत होता. हा शोध केवळ भारताच प्रागैतिहासिक भूतकाळाला समोर आणणारा नसून डायनासोरांची कक्षा पूर्वीच्या अनुमानांपेक्षा अधिक फैलावली होती हे सिद्ध करणारा आहे.

मलेरिरॅप्टर कुट्टी हेररासौरिया समुहाचा हिस्सा असून जो सर्वात जुन्या मांसाहारी डायनासोरांपैकी एक मानला जातो. हा छोटा परंतु शक्तिशाली प्राणी केवळ 3.2 फूट उंच आणि 6.5 फूट लांब होता, सुमारे एक ग्रेट टेनसारख्या मोठ्या श्वानाच्या आकाराचा. हेररासौर डायनासोरांच्या सर्वात जुन्या शाखेचे प्रतिनिधित्व करतात. ही प्रजाती जलद अन् चपळ होती, जी छोटी सरीसृप आणि प्रारंभिक आर्कोसौरांची शिकार करत होती, याचे मजबूत शेपूट आणि दोन पायांची संरचना याला कुशल शिकारी ठरवत होते असे अर्जेंटीनाच्या नॅचरल सायन्स म्युझियमचे डॉ. मार्टिन एजकुरा यांनी म्हटले आहे.

कुठे मिळाला सांगाडा?

या डायनासोराचे जीवाश्म 1980 च्या दशकात तेलंगणाच्या अन्नाराम गावानजीक मलेरी संरचनेत मिळाले होते. त्यावेळी ही हाडं कुठल्या प्रजातीची आहेत हे वैज्ञानिकांना माहित नव्हते. परंतु 2025 मध्ये डॉ. मार्टिन एजकुरा आणि त्यांच्या टीमने या हाडांचे विस्तृत अध्यन केले आणि याला मलेरिरॅप्टर कुट्टीच्या स्वरुपात नाव दिले. हे नाव मलेरी संरचना आणि याचे शोधकर्ते टी.एस. कुट्टी यांच्या सन्मानार्थ देण्यात आले आहे. हा शोध रॉयल सोसायटी ओपन सायन्स नियतकालिकात प्रकाशित झाला आहे.

भारतात होता वावर

पूर्वी हेररासौरियाचे जीवाश्म केवळ अर्जेंटीना आणि ब्राझीलच्या इस्चिगुआलास्तो आणि कँडेलारिया संरचनांमध्ये मिळाले होते. परंतु मलेरिरॅप्टर कुट्टीच्या शोधाने डायनासोर गोंडवाना महाखंडाच्या अन्य हिस्से विशेषकरून भारतातही होते हे सिद्ध झाले आहे. हेररासौर 227-220 दशलक्ष वर्षांपूर्वी एका मोठ्या विलुप्त संकटापासून वाचले, ज्यात राइनकोसौर सारखे अनेक शाकाहारी सरीसृप विलुप्त झाले होते.

हवामान ठरले कारण

भारतात हे डायनासोर दीर्घकाळापर्यंत जिवंत राहण्याचे कारण येथील हवामान असू शकते. नोरियन युगात भारताचे हवामान दक्षिण-उत्तर अमेरिकेसारखे होते. जे हेररासौर आणि अन्य प्रजाती म्हणजेच फाइटोसौर आणि मलेरिसौरिन एलोकाटोसौरसाठी अनुकूल होते. हा शोध डायनासोरांचा प्रारंभिक विकास आणि त्यांच्या जागतिक स्थितीला समजून घेण्यास उपयुक्त ठरणार आहे. मलेरिरॅप्टर कुट्टीचा शोध भारताच्या प्रागैतिहासिक इतिहासावर नवा प्रकाश टाकतो.