ถ้ำนาคาที่หลายคนเรียกว่า “ถ้ำพญานาค” ตั้งอยู่ในพื้นที่อุทยานแห่งชาติภูลังกา อ.บึงโขงหลง จ.บึงกาฬ เป็นแหล่งท่องเที่ยวที่โด่งดังมากในประเทศไทย เนื่องจากถ้ำหินทรายอายุ 70 ล้านปีแห่งนี้ เนื่องจากมีหินและผนังของถ้ำเป็นคล้ายพญานาคหรืองูใหญ่นอนขดตัวอยู่กลางภูเขา แต่จะมีส่วนสำคัญและเห็นได้อย่างชัดเจนจนน่ามหัศจรรย์  คือ ส่วนหัว ลำตัว และลวดลายเกล็ดพญานาค

สถานที่แห่งนี้เชื่อกันว่า เป็นที่สถิตของพญานาค มีตำนานพญานาค “เจ้าปู่อือลือนาคราช” ได้รับการสาปให้กลายเป็นนาคเฝ้าบึงโขงหลง จากความรักที่ไม่สมหวังระหว่างพญานาคกับมนุษญ์ ทำให้เมืองที่เจริญรุ่งเรือง กลับล่มสลาย จึงถูกสาปให้เฝ้าสถานที่แห่งนี้  จนกว่าจะมีเมืองใหม่เกิดขึ้นในดินแดนแห่งนี้ จึงจะลบล้างคำสาปได้ ทั้งยังมีความเชื่ออีกว่า สถานที่แห่งนี้คือเมืองหลวงของชาวบังบดหรือเมืองลับแล แต่ละจุดมีมนต์ขลัง เป็นสถานที่ศักดิ์สิทธิ์แวดล้อมด้วยธรรมชาติงดงาม   ผู้คนนิยมกราบไหว้ขอพรเรื่องโชคลาภและการงาน ขอให้สำเร็จ สมหวัง และจะกลับมาถ้ำนาคาอีกครั้ง

กระทรวงวัฒนธรรม โดยกรมการศาสนา ร่วมกับจังหวัดบึงกาฬ กระทรวงทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อม องค์การบริหารส่วนจังหวัด ส่งเสริมการท่องเที่ยวในมิติทางศาสนาและวัฒนธรรมจัดกิจกรรมตามรอยเส้นทางธรรมแห่งศรัทธา ภายใต้หัวข้อ “เส้นทางความเชื่อความศรัทธาแห่งลุ่มแม่น้ำโขง : เส้นทางตามรอยนาคา ดินแดนมหัศจรรย์แห่งลุ่มแม่น้ำโขง” เมื่อวันที่ 12 – 13 มิ.ย.2568 ณ จังหวัดบึงกาฬ  โดยนางสาวสุดาวรรณ หวังศุภกิจโกศล รมว.วัฒนธรรม พร้อมด้วยนายชัยพล สุขเอี่ยม อธิบดีกรมการศาสนา  นายสำรวย นักการเรียน ผู้ตรวจราชการ วธ. ร่วมพิชิตเส้นทางตามรอยนาคาด้วยศรัทธาแรงกล้า เพื่อร่วมพัฒนาต่อยอดเส้นทางท่องเที่ยวถ้ำนาคา บึงกาฬ   

นางสาวสุดาวรรณ หวังศุภกิจโกศล กล่าวว่า ถ้ำนาคาเป็นเส้นทางบุญในมิติทางศาสนาสนับสนุนการท่องเที่ยวเชิงจิตวิญญาณและเรียนรู้วิถีวัฒนธรรมในพื้นที่ลุ่มน้ำสองฝั่งโขง สังคมไทยมีคติความเชื่อที่เกี่ยวข้องสัมพันธ์กับนาคมาอย่างยาวนาน มีความเกี่ยวพันกับวิถีชีวิต สะท้อนถึงตำนานและความเชื่อมาแต่อดีต สื่อออกมาผ่านทางขนบธรรมเนียมประเพณี ศิลปวัฒนธรรม พิธีกรรมต่างๆ มาจนถึงปัจจุบัน การได้มาเยี่ยมชมถ้ำนาคา สัมผัสจุดที่สำคัญระหว่างเส้นทาง  หงอนนาคา ถ้ำนาคา หัวนาคาแต่ละจุด  สักการะเจดีย์หลวงปู่เสาร์ กนฺตสีโล เจดีย์หลวงปู่วัง ฐิติโร  ถ้ำหลวงปู่วัง ไหว้พระพุทธรูปปางนาคปรก  มีจุดชมวิวผาใจขาด จุดพักชมธรรมชาติและน้ำตกระหว่างเส้นทางเดินศึกษาธรรมชาติถ้ำนาคา

“ เส้นทางตามรอยนาคาต่อยอดทุนทางวัฒนธรรมสู่ทุนทางเศรษฐกิจ ส่งเสริมการท่องเที่ยวเชิงจิตวิญญาณด้วยทุนวัฒนธรรม ความเชื่อทางพระพุทธศาสนาและวัฒนธรรมท้องถิ่น เพื่อยกระดับอัตลักษณ์ท้องถิ่น กระตุ้นเศรษฐกิจฐานราก ส่งเสริมศักยภาพวัด ศาสนสถาน ให้เป็นแหล่งเรียนรู้ท่องเที่ยวเชิงประวัติศาสตร์ ศาสนา วัฒนธรรม อีกทั้งส่งเสริมให้ประชาชน รวมถึงคนรุ่นใหม่ที่พากันมาเที่ยวบนถ้ำได้เรียนรู้หลักธรรมคำสอนทางศาสนา ยึดมั่นในศีลผ่านการไหว้พระอธิษฐานขอพร “ รมว.วธ. กล่าว

สำหรับเส้นทางตามรอยนาคา ดินแดนมหัศจรรย์แห่งลุ่มแม่น้ำโขง จังหวัดบึงกาฬ นอกจากขึ้นถ้ำนาคา บึงโขงหลงที่ต้องไปแล้ว ยังประกอบด้วยสถานที่สำคัญๆ อีก 2 แห่ง ได้แก่ 1. ป่านันทนาการหินสามวาฬ ตำบลโคกก่อง อำเภอเมืองบึงกาฬ เยี่ยมชมเขตพื้นที่อนุรักษ์ในเขตป่าสงวนแห่งชาติ  ป่าดงดิบกะลา ป่าภูสิงห์ และป่าดงสีชมพู เป็นสถานที่ท่องเที่ยวทางธรรมชาติที่มีก้อนหินขนาดใหญ่สามก้อน เรียงตัวกันคล้ายครอบครัวปลาวาฬสามตัว อายุประมาณ 75 ล้านปี และเป็นจุดชมแสงสีทองของพระอาทิตย์ที่สาดส่องผ่านสายหมอก  พิกัดต่อมา ชุมชนวัดศรีสามัคคีธรรม (วัดนาคกี้) ตำบลศรีวิไล อำเภอศรีวิไล สถานที่จัดแสดงเรื่องราวและวัตถุที่เกี่ยวข้องกับนาคกี้ ประติมากรรมพญานาคสร้างสรรค์ร่วมสมัย พญานาคน้อยใหญ่ที่สุดในโลก เป็นแหล่งเรียนรู้และแหล่งท่องเที่ยวทางวัฒนธรรมของจังหวัด