ใต้ร่มเงาไม้ของอินจัน ชานเรือนไม้คึกคักไปด้วยผู้คนหลายรุ่น

ยืด.. ยุบ.. เงยหน้า.. ตัวตรง..

เสียงดังฟังชัดของครูผู้สอน คอยกำกับท่าทางเหล่าเด็กวัยซนให้เคลื่อนไหวไปตามบทเรียนการชักเชิดหนังใหญ่

ห้องเรียนใต้ร่มไม้

เริ่มจากตั้งท่า แบะเหลี่ยม ตั้งฉาก ยกเท้า พอเต้นเริ่มคล่องก็จะซ้อมกับเนื้อเรื่องที่ใช้แสดงจนมั่นใจก่อนจะใช้หนังจริง เด็กๆ ฝึกฝนรู้วินัย รู้จังหวะ รู้ความงาม คนเชิดต้องชูและเชิดตัวหนังให้เคลื่อนไหวอย่างมีจังหวะตามเรื่องราว

คนกับหนังผสานเข้าด้วยกันเกิดเป็นความงดงาม ทั้งอ่อนช้อย ทรงพลังและมีชีวิตชีวา

ตั้ม ทศพล แพรทอง

ทุ่งแสงตะวันสัญจร ซีรีส์โพธาราม ประเดิมตอนแรกด้วยมหรสพทรงเสน่ห์แห่งวัดขนอน ราชบุรี เดินทางข้ามผ่านวันเวลา การสืบทอดจากรุ่นสู่รุ่นยังคงเป็นเรื่องท้าทาย

พี่นก นิรมล เมธีสุวกุล และทีมงานทุ่งแสงตะวันกลับมาที่วัดขนอนอีกครั้งและตั้งใจมาพบกับ ตั้ม ทศพร แพรทอง ที่เมื่อ 30 ปีที่แล้วเป็นเด็กน้อย ชื่นชอบสนใจศิลปะการแสดงหนังใหญ่ในวันนั้น มีโอกาสเข้ามาฝึกฝน เรียนรู้ ปัจจุบันตั้มรับหน้าที่เป็นผู้พากย์เล่าเรื่องราวและเป็นครูสอนเชิดหนังใหญ่เต็มตัว

กลับมาเจอกันอีกครั้ง

“ช่วงแรกๆ ผมก็ยังเล็กเหมือนกับเด็กรุ่นนี้ที่เข้ามาฝึกนี่แหละ ถ้าเป็นภาษาหนังก็คือเป็นหนังมือเดียว ช่วงที่ทุ่งแสงตะวันมาตอนนั้นประมาณปี 2538 เป็นยุคแรกๆ ที่หนังใหญ่เป็นโครงการพระราชดำริฝึกเด็กและเยาวชน ผมก็มาแอบดูรุ่นพี่ซ้อมเต้นหนังกันอยู่ใต้ต้นตะเคียนทางนู้น ก็เลยทำให้อยากมาฝึกกับเขาด้วย” ตั้มเล่าพาย้อนวันวาน

หนังใหญ่เป็นมหรสพโบราณที่รวมศาสตร์หลายแขนงไว้ด้วยกัน ทั้งหัตถศิลป์ นาฏศิลป์ คีตศิลป์ วาทศิลป์ และวรรณศิลป์

เรียกหนังใหญ่เพราะใช้หนังสัตว์ตัวโตมาแกะฉลุเป็นภาพบุคคลและเหตุการณ์ต่างๆ ในเรื่องรามเกียรติ์ เชิดร้อยเรียงเป็นเรื่องราว

หนังใหญ่วัดขนอน

การปรากฏหนังใหญ่ที่วัดขนอนยุคแรก เริ่มเมื่อร้อยกว่าปีก่อนโดยหลวงปู่กล่อมหรือพระครูศรัทธาสุนทร เจ้าอาวาสในสมัยนั้น เมื่อจะทำหนังใหญ่ชาวบ้านชาวนาจึงบริจาคหนังสัตว์ด้วยศรัทธา ระดมช่างฝีมือ รับหน้าที่แกะสลักตัวหนังเป็นลวดลายรูปคนรูปสัตว์ ตัวหนังชุดแรกคือตัวหนังชุดหนุมานถวายแหวน ก่อนจะร้างราไปในช่วงสงครามโลก ตัวหนังจำนวนมากถูกทิ้งไว้ใต้ถุนกุฏิและได้รับการฟื้นฟูให้กลับมาโลดแล่นจนมีตัวหนังตามมาอีกหลายร้อยชุด

ลวดลายวิจิตร

หนังใหญ่วัดขนอนมีชื่อเสียงระดับสากล ได้รับการยกย่องจากยูเนสโก เป็นบทเรียนหลักสูตรท้องถิ่นให้เด็กๆ เยาวชนสืบสานมรดกล้ำค่า โดยกรมศิลปากรร่วมกับพระครูพิทักษ์ศิลปาคม เจ้าอาวาสและคณะลูกศิษย์ ทุ่มเทการอนุรักษ์และเผยแพร่

“ปัจจุบันเราทำในเรื่องงานอนุรักษ์แบบโบราณและงานร่วมสมัย พยายามปรับให้หนังใหญ่ไปได้กับทุกสถานการณ์ เรียนรู้เป็นกิจจะลักษณะร่วมกับโรงเรียน เด็กๆ แต่ละคนกว่าจะได้ขึ้นเวทีผ่านการฝึกหนักกันมากประมาณ 2 ปี เป็นอย่างต่ำ ก็ต้องอดทน แล้วเขาก็จะภูมิใจ”

พิพิธภัณฑ์หนังใหญ่

เด็กคือวัยแห่งการเรียนรู้และช่วยสืบทอดภูมิปัญญาเก่าแก่ ทรงคุณค่า

กว่า 3 ทศวรรษ ที่วัดขนอนรวมตัวเด็กๆ และเยาวชนหลากรุ่น หลายวัย ที่มีใจรักเรียนรู้ ต่อยอดศิลปะไทย ฝึกฝนประสานใจกาย ชักเชิดหนังใหญ่ให้โลดแล่นมีชีวิตชีวา

ศิษย์ครูตั้ม

การมีพื้นที่สร้างสรรค์ สนับสนุนให้เด็กๆ เรียนรู้ภูมิปัญญาพร้อมเสริมความรู้ใหม่อย่างหลากหลาย จึงเป็นการสร้างภูมิคุ้มกันที่ดีทางสังคมชุมชนที่ควรค่าแก่การสนับสนุน

เรียนเชิดหนังในปี 2538

สุดสัปดาห์นี้ร่วมให้กำลังใจเด็กๆ คณะหนังใหญ่และมุมมองของผู้สืบสานมรดกวัฒนธรรมอันเก่าแก่ ในทุ่งแสงตะวันสัญจร ซีรีส์โพธาราม EP.1 ตามรอยเงาหนังใหญ่วัดขนอน เวลา 05.05 น. ช่อง 3 กด 33 และทางเฟซบุ๊กทุ่งแสงตะวันเวลา 07.30 น.

กนกวรรณ อำไพ