नवी दिल्ली: दर्जेदार झोपेची गहाळ – अगदी काही रात्री देखील – आपण हृदयरोगाचा किंवा स्ट्रोकचा धोका वाढवू शकतो, जरी आपण अन्यथा चांगल्या आरोग्यात असाल तरीही. स्वीडनच्या अप्पसला विद्यापीठाच्या नवीन संशोधनानुसार, झोपेची कमतरता हृदय व रक्तवाहिन्यासंबंधी समस्यांशी संबंधित जैविक प्रक्रिया सक्रिय करते आणि त्याचे परिणाम भयानक वेगवान होऊ शकतात.

डॉ. जोनाथन सिडर्नेस यांच्या नेतृत्वात या अभ्यासानुसार, झोपेच्या अपुरी झोपेवर बायोमार्कर्स – विशेषत: रक्तातील प्रथिने – हृदयाच्या आरोग्यासह कसा परिणाम होतो यावर लक्ष केंद्रित केले. डॉ. सिडर्नेस यांनी स्पष्ट केले की, “सर्व स्वीडिश लोकांपैकी जवळपास निम्मे अनुभव नियमितपणे झोपेत अडथळा आणतात, विशेषत: कामगार सरकतात. झोपेच्या तोट्यात हृदय व रक्तवाहिन्यासंबंधी जोखमीला कसे योगदान होते हे ओळखणे आणि अखेरीस, त्या परिणामाचा प्रतिकार करण्याचे मार्ग शोधणे हे होते.”

विश्रांतीची तीव्र कमतरता ही जगभरात सार्वजनिक आरोग्याचा एक महत्त्वाचा मुद्दा बनला आहे. मागील मोठ्या प्रमाणात अभ्यासानुसार असे दिसून आले आहे की अपुरी झोपेमुळे हृदयविकाराचा झटका, स्ट्रोक आणि एट्रियल फायब्रिलेशन सारख्या परिस्थितीचा धोका वाढतो. तथापि, हे नवीन संशोधन निरोगी व्यक्तींवर अल्प-मुदतीच्या प्रभावांमध्ये सरकते.

झोपेच्या चल वेगळ्या करण्यासाठी, संशोधकांनी 16 निरोगी, तरुण पुरुषांची भरती केली, ज्यात कोणतेही कॉमॉर्बिडिटीज किंवा झोपेचे विकार नाहीत. लॅब-नियंत्रित सेटिंगमध्ये, हृदयाच्या आरोग्यावर परिणाम करणारे इतर घटकांचा विचार न करता त्यांचे शारीरिक क्रियाकलाप आणि आहाराचा मागोवा घेतला गेला. सहभागींनी दोन सत्रांमध्ये भाग घेतला ज्यामध्ये ते एका सत्रात तीन रात्री 8.5 तास झोपले. मग, दुसरीकडे, त्यांना रात्री फक्त चार तासांच्या झोपेपर्यंत मर्यादित होते. दोन्ही प्रकरणांमध्ये रक्ताचे नमुने घेण्यात आले आणि तिसर्‍या दिवशी त्यांनी 30 30 मिनिटांच्या उच्च-तीव्रतेची कसरत पूर्ण केली, त्यानंतर रक्त तपासणीची आणखी एक फेरी घेतली.

संशोधकांनी सांगितले की परिणाम आश्चर्यकारक होते – केवळ तीन रात्री कमी झोपेनंतर, सहभागींच्या रक्तात दाहक प्रथिने उन्नत पातळी आढळली. हे पूर्वी हृदय अपयश आणि कोरोनरी धमनी रोगाशी जोडलेले होते. विशेष म्हणजे, व्यायामामुळे झोपेच्या पातळीवर अवलंबून शरीरात वेगळ्या प्रथिने प्रतिसादामुळे, शारीरिक क्रियाकलापांमुळे उद्भवणारे बरेच फायदेशीर प्रथिने झोपेच्या गुणवत्तेची पर्वा न करता उपस्थित होते. हे सूचित करते की व्यायामामुळे काही प्रमाणात प्रतिकार करण्यास मदत होते, परंतु सर्वच, झोपेच्या नकारात्मक प्रभावांमुळे.

डॉ. सिडर्नेस यांनी एकट्या व्यायामावर अवलंबून राहण्यापासून सावधगिरी बाळगली. ते म्हणाले, “शारीरिक क्रियाकलाप काही संरक्षणात्मक फायदे देतात, परंतु ते दर्जेदार झोपेच्या गंभीर पुनर्संचयित कार्ये पुनर्स्थित करू शकत नाहीत.” संशोधन पथकाने पुढील अभ्यास करण्याची गरज यावर जोर दिला, विशेषत: वृद्ध प्रौढ, स्त्रिया आणि कॉमोरबिडिटीजमुळे ग्रस्त लोक. हे विविध वयोगटातील लोकांवर झोपेच्या कमतरतेचा अचूक परिणाम समजण्यास मदत करू शकते.