भारतीय शेअर बाजारात ऐतिहासिक वळण आले आहे. 25 वर्षांनंतर असे घडले आहे की देशांतर्गत संस्थात्मक गुंतवणूकदारांनी (DII) परदेशी गुंतवणूकदारांना (FII) मागे सोडले आहे. गुंतवणुकीची दिशा आणि गती दोन्ही आता देशांतर्गत गुंतवणूकदारांच्या बाजूने झुकलेले दिसत आहेत. सप्टेंबर 2025 च्या तिमाहीतील डेटा दर्शवितो की भारतीय गुंतवणूकदारांचा आत्मविश्वास आणि क्रियाकलाप आता परदेशी गुंतवणूकदारांपेक्षा जास्त आहे.

इकॉनॉमिक टाईम्सच्या अहवालानुसार, सप्टेंबरच्या तिमाहीत NSE वर सूचीबद्ध कंपन्यांमधील देशांतर्गत संस्थात्मक गुंतवणूकदारांचा हिस्सा वाढला आहे. 18.26% पर्यंत पोहोचली आहे, जी आजपर्यंतची सर्वोच्च पातळी आहे. त्याचबरोबर विदेशी गुंतवणूकदारांचा वाटाही कमी झाला आहे. १६.७१% जे बाकी आहे ते शेवटचे आहे 13 वर्षे सर्वात खालच्या पातळीवर आहे. भारतीय शेअर बाजाराच्या इतिहासातील एक मोठी उपलब्धी म्हणून या बदलाकडे पाहिले जात आहे.

मार्च 2025 च्या तिमाहीतच, DII स्टेकने परदेशी पोर्टफोलिओ गुंतवणूकदारांना (FPIs) मागे टाकले होते. पण सप्टेंबरच्या तिमाहीत ही तफावत आणखी वाढली आहे. याचाच अर्थ आता भारतीय गुंतवणूकदार आपल्या देशातील कंपन्यांवर केवळ विश्वासच व्यक्त करत नाहीत, तर परकीय गुंतवणूकदारांपेक्षा अधिक भांडवल गुंतवून बाजाराची दिशाही ठरवत आहेत.

या बदलाचे सर्वात मोठे कारण आहे भारतीय गुंतवणूकदारांचा आत्मविश्वास आणि आर्थिक स्थिरतागेल्या काही वर्षांत किरकोळ गुंतवणूकदारांच्या SIPs (सिस्टिमॅटिक इन्व्हेस्टमेंट प्लॅन्स) द्वारे सहभागामध्ये प्रचंड वाढ झाली आहे. देशभरातील करोडो गुंतवणूकदार आता दर महिन्याला म्युच्युअल फंडात गुंतवणूक करत आहेत. याचा थेट परिणाम डीआयआयच्या निधी प्रवाहावर झाला आहे. या गुंतवणुकीद्वारे, देशांतर्गत संस्थात्मक गुंतवणूकदारांना सतत भांडवल मिळत आहे, ज्यामुळे ते बाजारात मजबूत स्थान टिकवून ठेवण्यास सक्षम आहेत.

दुसरीकडे विदेशी गुंतवणूकदार म्हणजेच FII भारतीय बाजारातून सातत्याने पैसे काढून घेत आहेत. त्याला कारण आहे जागतिक आर्थिक अनिश्चितता, यूएस व्याजदरांमध्ये चढ-उतारआणि डॉलरची ताकदयासह, काही परदेशी निधी व्यवस्थापक सध्या भारताचे मूल्यांकन उच्च असल्याचे लक्षात घेऊन सावधगिरी बाळगत आहेत. तर भारतीय गुंतवणूकदार दीर्घकालीन दृष्टीकोनातून बाजारात टिकून आहेत.

भारतीय गुंतवणूकदारांची ही स्थिरता आता शेअर बाजाराची नवी ताकद बनली आहे, असे तज्ज्ञांचे मत आहे. पूर्वी भारतीय शेअर बाजार विदेशी गुंतवणूकदारांच्या मूडवर अवलंबून असायचा, आता देशांतर्गत गुंतवणूकदार बाजाराची दिशा ठरवू लागले आहेत. यामुळे बाजारात स्थिरता आणि स्वावलंबन दोन्ही वाढले आहे.

ICICI प्रुडेंशियल AMC आणि SBI म्युच्युअल फंड उदाहरणार्थ, अलिकडच्या काही महिन्यांत मोठ्या देशांतर्गत निधीचा वाटा वाढला आहे. त्याच वेळी, एलआयसीसारख्या संस्था देखील इक्विटी मार्केटमध्ये सतत सक्रिय आहेत. त्यांच्या गुंतवणुकीमुळे बाजारात दीर्घकालीन आत्मविश्वास निर्माण झाला आहे.

भारताचा वेगवान आर्थिक विकास, सरकारी सुधारणा, पायाभूत गुंतवणूक आणि डिजिटलायझेशन यामुळे भारतीय कंपन्यांची मूलभूत स्थिती मजबूत झाल्याचे अर्थतज्ज्ञांचे म्हणणे आहे. त्यामुळे भारतीय गुंतवणूकदार देशाच्या बाजारपेठेकडे दीर्घकालीन संधी म्हणून पाहत आहेत, तर परदेशी गुंतवणूकदार अल्पकालीन जोखमीवर भर देत आहेत.

भविष्यात हा ट्रेंड भारतीय बाजारासाठी खूप सकारात्मक ठरू शकतो. DII चे हे वर्चस्व कायम राहिल्यास भारतीय शेअर बाजार अधिक स्थिर आणि स्वावलंबी होईल. तसेच, हे परदेशी गुंतवणूकदारांना पुन्हा भारतीय शेअर्समध्ये परत येण्यासाठी आकर्षित करू शकते.

25 वर्षांनंतर भारतीय गुंतवणूकदारांनी हे सिद्ध केले आहे की आता देशाचा शेअर बाजार आता केवळ परदेशी भांडवलावर अवलंबून नाही. देशांतर्गत गुंतवणूकदार आता बाजाराचे हृदयाचे ठोके बनले आहेत – आणि हीच भारताच्या आर्थिक स्वावलंबनाची खरी ओळख आहे.