राजस्थानची राजधानी जयपूरमध्ये बिहारमधील दानापूर येथील एका व्यक्तीने आयुर्वेदाच्या क्षेत्रात असा ठसा उमटवला आहे की सगळेच त्याचे कौतुक करत आहेत. आम्ही बोलत आहोत दानापूरच्या लाल अनिल सिंह यांच्याबद्दल, ज्यांनी 'नारायण औषधी' नावाच्या कंपनीच्या माध्यमातून करोडोंचे आयुर्वेदिक साम्राज्य निर्माण केले आहे. त्याला हे यश असेच मिळाले नाही, त्यामागे अनेक वर्षांचा संघर्ष होता. आयुर्वेदिक क्षेत्रात त्यांनी कोट्यवधी रुपयांचा व्यवसाय कसा निर्माण केला हे देखील आपण सांगूया.
कठीण दिवसांत अनिल सिंग आयुर्वेदाकडे वळले. त्यांचे आजोबा आणि आजोबा देखील आयुर्वेदिक औषधांचे शेतकरी होते, ज्यामुळे त्यांना या क्षेत्रात खूप रस होता. त्यांनी 25 वर्षांपूर्वी विविध औषधी वनस्पतींची लागवड करण्यास सुरुवात केली, ज्यामध्ये कोरफड, शतावरी, अश्वगंधा, शार्पगंधा, सफेद मुसळी आणि मुळेथी या महत्त्वाच्या औषधी वनस्पतींचा समावेश होता. 2010 मध्ये अनिल सिंग यांनी त्यांच्या वडिलांच्या नावावर 'धीरज हर्ब्स प्रायव्हेट लिमिटेड' नावाची कंपनी स्थापन केली. या कंपनीचे मुख्य कार्यालय त्यांच्या मूळ गावी दानापूर येथे आहे. ही कंपनी आयुर्वेदिक औषधांचे उत्पादन आणि वितरण करते.
आयुर्वेदिक औषधांच्या निर्मितीसोबतच अनिल सिंग यांनी 'ड्रग होम' नावाचा फार्मा चेन व्यवसायही सुरू केला. संपूर्ण बिहारमध्ये हा व्यवसाय झपाट्याने पसरत आहे आणि आतापर्यंत 10 हून अधिक ड्रग होम उघडण्यात आले आहेत. या दुकानांतून लोक उच्च दर्जाची औषधे परवडणाऱ्या किमतीत खरेदी करू शकतात. 2020 मध्ये, अनिल सिंह यांनी त्यांच्या काही मित्र आणि व्यावसायिक गुरुंच्या सल्ल्यानुसार जयपूरमध्ये 'नारायण औषधी प्रायव्हेट लिमिटेड' ची स्थापना केली. आज ही कंपनी ४०० प्रकारची आयुर्वेदिक औषधे बनवते.
ही औषधे जीएमपी प्रमाणित सुविधांमध्ये तयार केली जातात आणि त्यांची गुणवत्ता कुशल वैद्यांकडून तपासली जाते. आज, बिहार, झारखंड, मध्य प्रदेश, राजस्थान, ओडिशा आणि महाराष्ट्र या राज्यांमध्ये 15,000 हून अधिक आयुर्वेदिक डॉक्टर 'नारायण औषधी' ची औषधे वापरत आहेत. अनिल सिंग यांनी लवकरच त्यांची औषधे यूएईसह इतर देशांमध्ये निर्यात सुरू करण्याची योजना आखली आहे.
अनिल सिंह यांचा जन्म 10 जुलै 1974 रोजी बिहारमधील दानापूर येथे एका सामान्य कुटुंबात झाला. त्यांचे वडील धीरज नारायण सिंह सैन्यात डॉक्टर होते. अनिल हा सुरुवातीपासूनच हुशार विद्यार्थी होता. त्यांनी आपले शालेय शिक्षण केंद्रीय विद्यालय, दानापूर कँट येथून पूर्ण केले आणि नंतर दानापूर बीएस महाविद्यालयातून बीए पदवी पूर्ण केली. मात्र, अभ्यासासोबतच त्यांचे मन सतत काहीतरी नवीन करण्यात, काहीतरी वेगळे करण्यात गुंतलेले असायचे. तो 9व्या वर्गात असतानाच, त्याने बिहार रेजिमेंट सेंटरचे प्रशिक्षक बीडी सिंग यांच्या मार्गदर्शनाखाली आपला पहिला व्यवसाय सुरू केला आणि बिहार रेजिमेंट कॅन्टीनला दैनंदिन जीवनावश्यक वस्तूंचा पुरवठा करणारे मार्केटिंग आणि व्यापार करण्यास सुरुवात केली.
अनिल सिंग हे केवळ व्यवसायातच नाही तर क्रीडा क्षेत्रातही अव्वल होते. राष्ट्रीय स्तरावर अनेकवेळा सहभाग घेतला आणि सन्मानित केले. अनिल सिंग हा बिहारचा खेळाडू आहे जो राष्ट्रीय धावपटू 200 मीटर शर्यतीत सहभागी होता. 1993 मध्ये, त्यांनी बिहार सरकारने आयोजित केलेल्या अनेक खेळांमध्ये भाग घेतला आणि राष्ट्रीय स्तरावर त्यांना अनेक वेळा सन्मानित करण्यात आले. पण त्यांची खरी ओळख फक्त व्यवसायाच्या जगातच मिळणार होती. मात्र, अनिल सिंग यांचे आयुष्य नेहमीच सोपे नव्हते. त्यांनी अनेक प्रकारचे व्यवसाय केले, परंतु प्रत्येक वेळी त्यांना अपयशाचा सामना करावा लागला. त्यानंतर त्यांच्या वडिलोपार्जित व्यवसायात त्यांनी आयुर्वेदिक औषधींच्या शेतीतही हात आजमावला, जो आजही ते करत आहेत, अश्वगंधा, सतवारी, जिरे, सफेद मुसळी, कोरफड यासह अनेक औषधांची शेती करतात.
