संत तुकाराम महाराज यांच्या एका अभंगात छान ओळी आहेत.

गोपीचंदनउटी तुळशीच्या माळा

हार मिरविती गळां ।

टाळ मृदुंग घाई पुष्प वर्षाव

अनुपम्य सुखसोंहळा रे ।

श्री विठ्ठलाच्या दर्शनासाठी जमलेले वैष्णव-वारकरी चंद्रभागेच्या वाळवंटात मोठ्या आनंदाने पांडुरंगांचा जयघोष करत आहेत. आणि त्या प्रसंगाचे वर्णन करणारा हा अभंग आहे. सगळ्या वारकऱ्यांनी गळ्यात त्यांच्या लाडक्या दैवताला प्रिय असलेली वैजयंती माळ अर्थात तुळशीची माळ घातली आहे. या तुळशीच्या माळेचं एवढं महत्त्व का आहे ते आपण पाहू या.

हेही वाचा: Mental Health: वारंवार मूड स्विंग होतोय? मग वाचा याची कारणे आणि त्यावरील उपाय

हिंदू धर्मात तुळशीला खूप महत्त्व आहे. रोज तुळशीला पाणी अर्पण करणे, संध्याकाळी तुळशीच्या रोपाजवळ सांजदिवा लावणे, तुळशीची पानं खाणे, माळ घालणे यापासून संबंधित अनेक गोष्टी भारतीय परंपरेचा एक महत्त्वाचा भाग आहेत. तुळशीची माळ, ज्याला तुळशीचे मणी किंवा तुळशीची जपमाळ म्हणूनही ओळखले जाते, हा केवळ एक अलंकार नाही. हा पवित्र तुळशीच्या रोपापासून बनवलेला गुणकारी हार आहे, जो हिंदू धर्मात त्याच्या आध्यात्मिक महत्त्वासाठी आणि दैवी अस्तित्वाशी जोडलेला आहे.

हेही वाचा: तुम्हीही तणावग्रस्त आहात? मग, घ्या 'या' चहाचे दोन घोट

सुवासिक लाकडापासून बनवलेल्या सुंदर नेकलेसची कल्पना करा. तुळशीची माळ पारंपारिक पद्धतीनुसार 108 मणी असलेली परिधान केली जाते. 108 ह्या संख्येला आध्यात्मिक महत्त्व आहे. पण त्याचे महत्त्व अधिक खोलवर जाते. भगवान विष्णू आणि भगवान श्रीकृष्णाचे भक्त विशेषतः, या देवतांना समर्पण आणि भक्तीचे प्रतीक म्हणून तुळशीची माळ धारण करतात. तुळशीच्या रोपाला लक्ष्मी, समृद्धीची देवी आणि विष्णूची पत्नी यांची पृथ्वीवरील अस्तित्वखूण मानले जाते. तुळशीची माळ धारण करून हे दैवी शक्तीचा एक तुकडा आपल्या हृदयाच्या जवळ घेऊन जाण्यासारखे आहे.

हेही वाचा: तुमच्या वर्कलोडचा मनावर होऊ देऊ नका परिणाम; दैनंदिन जीवनात करा 'या' गोष्टींचे पालन

तुम्ही कधी विचार केला आहे का की त्या सुंदर तुळशीच्या माळा किंवा प्रार्थना/जपाचे मणी कशा बनवल्या जातात? हे पवित्र हार, परंपरेने पवित्र तुळशीच्या रोपापासून बनवलेले, ध्यान आणि नामस्मरणासाठी परिधान केले जातात. स्वतःची तुळशीची माळ बनवणे हा एक अर्थपूर्ण आणि वैयक्तिक अनुभव असू शकतो.

ही प्रक्रिया तुळशीच्या रोपापासून सुरू होते. पारंपारिकपणे केवळ नैसर्गिकरित्या पडलेल्या फांद्या वापरल्या जातात. या फांद्या नंतर उन्हात वाळवल्या जातात. कोरडया झाल्यावर लाकूड काळजीपूर्वक लहान मण्यांच्या आकारामध्ये कापले जाते. प्रत्येकाचा आकार गोल आणि गुळगुळीत केला जातो. स्ट्रिंगिंगसाठी प्रत्येक मणीच्या मध्यभागी एक लहान छिद्र ड्रिलद्वारे केले जाते.

शेवटी माळ गुंफण्याची वेळ येते. तुळशीचे मणी परंपरेने पवित्र धाग्यावर बांधले जातात. बहुतेकदा हे धागे रेशीम किंवा कापसाचे बनलेले असतात. माळेमध्ये सामान्यतः 108 मणी असतात. याच्या शेवटी थोडा मोठा मणी असतो, ज्याला सुमेरू मणी म्हणतात. या संपूर्ण प्रक्रियेसाठी वेळ आणि संयम लागू शकतो. परंतु परिणामी माळ हे एक सुंदर आणि प्रेमळ आध्यात्मिक साधन आहे.

वैज्ञानिक दृष्टिकोनातून तुळशीचे अनेक फायदे आहेत. आज तुळशीशी संबंधित अशाच फायद्याविषयी बोलू या. ही गोष्ट व्यक्तीच्या मानसिक आरोग्याशी संबंधित आहे. हा संबंध तुळशीची माळ धारण करणे आणि चांगले मानसिक आरोग्य असणे याविषयी आहे. सहसा भगवान विष्णू आणि भगवान कृष्णाचे भक्त तुळशीच्या मण्यांची माळ घालताना दिसतात.

तुळशीची माळ धारण केल्याने मन शांत आणि आत्मा शुद्ध होतो. ही माळ धारण केल्याने शरीर शुद्ध होते, चैतन्य वाढते. पचनशक्ती, ताप, सर्दी, डोकेदुखी, त्वचा संक्रमण, मेंदूचे आजार, वायू अशा अनेक आजारांमध्ये व्यक्तीला आराम मिळतो. तसेच संसर्गामुळे होणाऱ्या आजारांपासूनही संरक्षण मिळते. तुळस हे एक अद्भुत औषध आहे, ते रक्तदाब आणि पचन सुधारते. तुळशी धारण केल्याने शरीरात विद्युत प्रवाह वाढतो. गळ्यात तुळशीची माळ घातल्याने विद्युत लहरी बाहेर पडतात, ज्यामुळे रक्ताभिसरणात अडथळा निर्माण होत नाही. याशिवाय मलेरिया आणि अनेक प्रकारच्या तापामध्ये तुळस खूप फायदेशीर आहे.

ते गळ्यात घातल्याने अत्यावश्यक ॲक्युप्रेशर पॉइंट्सवर दबाव येतो, जो मानसिक तणावात फायदेशीर ठरतो. तसेच स्मरणशक्ती वाढण्यास मदत होते काविळीमध्ये तुळशीची माळ धारण करणे आरोग्यासाठी चांगले मानले जाते. तुळशीचे लाकूड पांढऱ्या सुती धाग्यात घातल्यास कावीळ रोग लवकर संपतो, असे म्हणतात.

हेही वाचा: Negativity: मनात नकारात्मक गोष्टीच का येतात ? जाणून घ्या उपचार

1. उच्चकोटीचा आध्यात्मिक संबंध:

तुळशीची माळ धारण केल्याने एखाद्याचा आध्यात्मिक संबंध वाढतो असे मानले जाते. तुळशीला हिंदू धर्मात पवित्र मानले जाते आणि बहुतेकदा भगवान विष्णू आणि देवी लक्ष्मी यांसारख्या देवतांशी संबंधित आहे. ध्यान किंवा प्रार्थनेदरम्यान तुळशीच्या मण्यांशी सतत संपर्क साधल्याने आध्यात्मिक अनुभव अधिक गहन होतात आणि आंतरिक शांतीची भावना वाढते.

2. नकारात्मक ऊर्जेपासून संरक्षण:

तुळशी शुद्धीकरण गुणधर्मांसाठी प्रसिद्ध आहे. तुळशीची माळ धारण केल्याने नकारात्मक ऊर्जा आणि प्रभावांपासून संरक्षणात्मक कवच तयार होते. हे कवच वाईट शक्तींना दूर ठेवते आणि परिधान करणाऱ्यांच्या जीवनात सकारात्मकता आणते.

3. मानसिक स्पष्टता आणि फोकस:

तुळशीचा सुवासिक सुगंध वैचारिक स्पष्टता वाढवतो. यामुळे तुळशीची माळ धारण करणे मानसिक लक्ष सुधारण्यासाठी फायदेशीर ठरते. अनेक अभ्यासकांना असे आढळते की ध्यान करताना तुळशीचे मणी धारण केल्याने मन शांत होते आणि एकाग्रता वाढते.

4. तणावमुक्ती:

तुळशीला ॲडाप्टोजेन म्हणून ओळखले जाते, याचा अर्थ ते शरीराला तणावाशी जुळवून घेण्यास आणि संतुलन राखण्यास मदत करते. तुळशीची माळ धारण केल्याने तणावाची पातळी कमी होण्यास आणि विश्रांतीस प्रोत्साहन मिळण्यास मदत होते, त्यामुळे सर्वांगीण कल्याण होण्यास हातभार लागतो.

5. रोगप्रतिकारक शक्ती वाढवणे:

तुळशीशी नियमित संपर्क केल्यास रोगप्रतिकारक शक्ती मजबूत होते असे मानले जाते. तुळशीची माळ धारण केल्याने शरीराला संक्रमण आणि आजारांपासून अधिक प्रभावीपणे लढण्यास मदत होऊ शकते, त्याच्या प्रतिजैविक आणि इम्युनोमोड्युलेटरी गुणधर्मांमुळे.

6. श्वसन आरोग्य:

तुळशीचा वापर आयुर्वेदात श्वसनाच्या आजारांसाठी पारंपारिकपणे केला जातो. त्वचेच्या जवळ तुळशीची माळ धारण केल्याने खोकला, सर्दी आणि दमा यांसारख्या श्वासोच्छवासाच्या समस्या दूर होतात असे मानले जाते, कारण त्याच्या कफ पाडणारे औषध आणि ब्रोन्कोडायलेटर प्रभाव आहे.

7. त्वचेची काळजी:

तुळशीमध्ये अँटिऑक्सिडंट्स भरपूर असतात आणि त्यात दाहक-विरोधी गुणधर्म असतात, ज्यामुळे ते त्वचेच्या आरोग्यासाठी फायदेशीर ठरते. तुळशीची माळ धारण केल्याने मुरुम, डाग आणि त्वचेच्या इतर समस्या कमी होण्यास मदत होऊ शकते, ज्यामुळे रंग स्वच्छ आणि निरोगी होतो.

हेही वाचा : मानसिक ताण कमी करायचा असेल तर दैनंदिन दिनचर्येत 'या' ८ सवयींचा करा समावेश