दिल्लीत केंद्रीय गृहमंत्री अमित शहा यांनी काश्मीरबाबत मोठे वक्तव्य केले आहे. ते म्हणाले की, काश्मीर हा देशाचा तो भाग आहे जिथे भारताची दहा हजार वर्षे जुनी संस्कृती अस्तित्वात आहे. यावेळी त्यांनी काश्मीरचे नाव कश्यप असू शकते असेही सांगितले. कश्यप यांच्या नावाने काश्मीरची स्थापना झाल्याचे ते म्हणाले. अमित शाह दिल्लीत J&K आणि लडाख थ्रू द एजेस या पुस्तकाचे प्रकाशन करताना बोलत होते.

ते म्हणाले की, भारताची संस्कृती समजून घेण्यासाठी आपल्याला आपल्या देशाला जोडणारी वस्तुस्थिती समजून घ्यावी लागेल. प्राचीन ग्रंथांमध्ये काश्मीर आणि झेलमचा उल्लेख असताना ते काश्मीर कोणाचे आहे, असा प्रश्न कोणीही उपस्थित करू शकत नाही, असेही केंद्रीय गृहमंत्री म्हणाले. काश्मीर नेहमीच भारताचे आहे. कोणताही कायदा भारतापासून वेगळे करू शकत नाही. या पुस्तकात जम्मू-काश्मीर आणि लडाखचा इतिहास, संस्कृती आणि महत्त्व तपशीलवार चित्रण करण्यात आले आहे.

काश्मीरची संस्कृती आणि इतिहास यावर प्रकाश टाकणाऱ्या या पुस्तकाचे प्रकाशन करताना अमित शहा यांनी महर्षी कश्यप यांचे नाव का घेतले, हे जाणून घेण्यासाठी काश्मीरचा इतिहास जाणून घेणे महत्त्वाचे आहे. काश्मीरचा इतिहास प्राचीन काळापासूनचा आहे. काश्मीरची संस्कृती आणि तिथल्या वैभवाचा उल्लेख प्राचीन ग्रंथांमध्ये तपशीलवार आढळतो. प्राचीन ग्रंथांची पाने उलटली, तर महर्षी कश्यप यांच्या नावाने काश्मीरची स्थापना झाल्याचे लक्षात येते. महर्षी कश्यप यांनी येथे तपश्चर्या केली.

जर आपण इतिहासाचा शोध घेतला तर आपल्याला कळते की कश्यप समाज हा काश्मीर खोऱ्यात प्रथम राहत होता. महाभारत काळात गणपत्यार आणि खीर भवानी मंदिराचाही उल्लेख आहे. तो अजूनही काश्मीरमध्ये आहे. हे केवळ स्थानिक लोकांचेच नव्हे तर काश्मीर भूमीबद्दल आस्था असलेल्या लोकांमध्येही विश्वासाचे मोठे केंद्र आहे. काश्मीरबद्दल जगभर एक प्रसिद्ध म्हण आहे - पृथ्वीवर कुठेही स्वर्ग असेल तर तो इथेच आहे. हे केवळ काश्मीरच्या नैसर्गिक सौंदर्यासाठी सांगितले जात नाही. याचे कारणही या ठिकाणचा सांस्कृतिक इतिहास आहे.

अलीकडेच दिग्दर्शक विवेक अग्निहोत्रीचा द काश्मीर फाइल्स हा चित्रपट चर्चेत होता. विशेष म्हणजे अमित शाह आज ज्या इतिहासाकडे आणि भागवत पुराणाकडे बोट दाखवत आहेत. त्याचाही उल्लेख या चित्रपटात करण्यात आला आहे. चित्रपटाचा एक डायलॉग व्हायरल झाला – जिथे शिव सरस्वती ऋषी कश्यप बनले… की काश्मीर आमचे… जिथे पंचतंत्र लिहिले… ते काश्मीर आमचे…

काश्मीर खोरे आणि महर्षी कश्यप यांच्यातील संबंधांबद्दल एक लोकप्रिय आख्यायिका देखील आहे. कथा अशी आहे - जलोधव नावाच्या राक्षसाला ब्रह्मदेवाकडून असे वरदान मिळाले होते. त्यानंतर तो अनियंत्रित झाला आणि दहशत निर्माण करू लागला. दैत्याला कंटाळून देवांनी भगवती देवीकडे आवाहन केले. म्हणून तिने पक्ष्याचे रूप धारण केले आणि राक्षसाला टोचून रक्तस्त्राव केला. कथेनुसार ज्या दगडावर पक्ष्याने राक्षसाचा वध केला त्याला ग्रीन माउंटन असे म्हणतात. नंतर महर्षी कश्यप येथे पोहोचले, त्यांनी तलावातून पाणी काढून ते शुद्ध केले आणि या जागेचा विकास केला. पुराणानुसार महर्षि कश्यप हे आपल्या प्राचीन भारतीय साहित्यातील सप्तऋषी होते. त्यांना सृष्टीचे जनक देखील म्हणतात. महर्षी कश्यप यांचा थेट संबंध ब्रह्मदेवाशी होता. त्यांनी अनेक स्मृतीग्रंथांची रचना केली होती.