“जब दिल ही टूट गया, हम जी के क्या करेंगे…”, हे गाणे हिंदी चित्रपटसृष्टीतील पहिले पार्श्वगायक आहे. कुंदन लाल सैगल यांचे आहे. कुंदन यांना केवळ पहिले पार्श्वगायक म्हणून ओळखले जात नाही, तर त्यांचे चाहते त्यांना ‘देवदास’ (१९३६) सारख्या चित्रपटांमधील उत्कृष्ट अभिनयासाठी हिंदी चित्रपटसृष्टीचा पहिला सुपरस्टार मानतात. कुंदन त्याच्या गाण्यांव्यतिरिक्त त्याच्या उदारतेसाठी आणि दारूच्या व्यसनासाठी देखील प्रसिद्ध होता. असे म्हटले जाते की तो दारू पिल्याशिवाय गात नसे. हे गायक त्यांच्या उदारतेसाठी देखील प्रसिद्ध होते; ते गरजूंना मनापासून मदत करायचे. त्यांना संगीत जगताचे कुंदन (सोने) म्हटले जात असे. आज त्यांची पुण्यतिथी आहे. या निमित्ताने त्यांच्या आयुष्याशी संबंधित काही रंजक गोष्टी जाणून घेऊया…

के.एल. सैगल किंवा कुंदन सैगल यांचा जन्म ११ एप्रिल १९०४ रोजी जम्मू येथे झाला. त्यांचे वडील अमरचंद सहगल हे जम्मू आणि काश्मीरच्या राजाच्या दरबारात तहसीलदार होते. त्यांची आई केसरबाई सहगल ही एक धार्मिक हिंदू महिला होती आणि तिला संगीताची खूप आवड होती. ती तिच्या मुलाला धार्मिक कार्यक्रमांना घेऊन जायची जिथे पारंपारिक शास्त्रीय भारतीय संगीताच्या शैलीत भजन, कीर्तन आणि शब्द गायले जात असत. सेहगलने बालपणी जम्मूच्या रामलीलेत सीतेची भूमिकाही केली होती. शालेय शिक्षणानंतर, सहगलने रेल्वेमध्ये टाइमकीपर म्हणून काम करायला सुरुवात केली. नंतर, त्यांनी रेमिंग्टन टाइपरायटर कंपनीत टाइपरायटर सेल्समन म्हणून काम केले आणि त्यांना भारतातील विविध ठिकाणी प्रवास करण्याची संधी मिळाली.

के.एल. सहगल यांनी वयाच्या १२ व्या वर्षी जम्मू आणि काश्मीरचे राजा हरि सिंह यांच्या दरबारात त्यांचे पहिले गाणे गायले. वयाच्या १३ व्या वर्षी, जेव्हा त्याचा आवाज बदलू लागला, तेव्हा त्याला आवाज बदलण्याची आणि तो गमावण्याची भीती वाटू लागली, त्यानंतर तो बरेच दिवस कोणाशीही बोलला नाही. त्याच्या या कृतीमुळे त्याचे कुटुंब चिंतेत पडले आणि असे म्हटले जाते की ते त्याला एका संताकडे घेऊन गेले, ज्यांनी त्याला दोन वर्षे मंत्र जप करण्यास सांगितले, त्यानंतर त्याचा आवाज बरा झाला.

सहगल सुरुवातीला फक्त मनोरंजनासाठी गायले, शेवटी त्यांच्या आयुष्यात फक्त संगीतच राहिले. त्याला नोकरीही गमवावी लागली. हळूहळू लोकांना त्याची गाणी आवडू लागली. कोलकात्यात त्याला गाणे आणि अभिनयाच्या ऑफर येऊ लागल्या. या काळात त्यांची भेट गायक हरिचंद बाली यांच्याशी झाली, ज्यांनी सहगलची प्रतिभा ओळखली आणि त्यांची ओळख निर्माते बी.एन. यांच्याशी करून दिली. सरकारला ओळख करून दिली. बी.एन. सरकार यांनी सहगल यांना कोलकात्यातील फिल्म स्टुडिओ न्यू थिएटरमध्ये २०० रुपये पगारावर नोकरी मिळवून दिली.

दरम्यान, सेहगलची काही पंजाबी गाणी इंडियन ग्रामोफोन कंपनीने रेकॉर्ड केली. या गाण्यांनंतर तो लोकप्रिय होऊ लागला. १९३२ मध्ये त्यांनी ‘मोहब्बत के आंसू’ या चित्रपटातून अभिनयाच्या जगात प्रवेश केला. या वर्षी त्याने ‘सुबह का सितारा’ आणि ‘जिंदा लाश’ या आणखी दोन चित्रपटांमध्ये काम केले. तथापि, हे तिन्ही चित्रपट फ्लॉप झाले. १९३३ मध्ये ‘येहुदी की लडकी’ हा चित्रपट प्रदर्शित झाला. या चित्रपटात त्याने आपले नाव के.एल. सहगल असे ठेवले. पूर्वीच्या चित्रपटांमध्ये त्याचे नाव सहगल काश्मिरी होते. त्यांचा ‘देवदास’ हा चित्रपट १९३५ मध्ये प्रदर्शित झाला. या चित्रपटात त्यांनी ‘बलम आन बसो मोरे मन में’ आणि ‘दुख के अब दिन बीतत नहीं’ या गाण्यांना आवाज दिला, जे खूप प्रसिद्ध झाले. देवदासच्या यशानंतर त्यांना सुपरस्टार म्हटले जाऊ लागले.

असे म्हटले जाते की एके दिवशी नितीन बोस पंकज मलिकला भेटायला त्यांच्या घरी गेले, जिथे ते आंघोळ करत होते आणि रेडिओवर वाजणाऱ्या गाण्यासोबत गात होते. हे पाहून बोसला कल्पना आली की ते चित्रपटांमध्येही असे काहीतरी करू शकतात. त्यांच्या सूचनेवरून पार्श्वगायन सुरू झाले आणि सहगल हिंदी चित्रपटसृष्टीतील पहिले पार्श्वगायक बनले.

दैनिक बोंबाबोंबचा व्हॉट्सॲप ग्रुप जॉईन करण्यासाठी या लिंकवर क्लिक करा

हेही वाचा

या अभिनेत्रींसोबत सैफची जोडी ठरली सुपरहिट; करीना नव्हे करिष्माचा यादीत समावेश …