Land Owned by Temple: वक्फ बोर्डाच्या मालमत्ता आणि जमिनींबाबत केंद्र सरकार आज म्हणजेच बुधवारी संसदेत नवीन विधेयक मांडणार आहे. वक्फ मालमत्ते सोबत मंदिरांच्या जमिनीबाबतही सर्वसामान्यांच्या मनात प्रश्न निर्माण होत असतील. देशात मंदिरांची किती जमीन आहे आणि त्या जमिनींचा मालक कोण? मंदिराचा पुजारी या जमिनींचा खरा मालक मानला जातो की मालकी हक्क दुसऱ्याला देण्यात आला आहे?

काही राज्य सरकारांनी मंदिरांच्या जमिनीची आकडेवारी जाहीर केली आहे. या संदर्भात, कॅगचा अहवाल म्हणजेच देशाचे महालेखा परीक्षक देखील मंदिरांच्या अंतर्गत येणाऱ्या जमिनींची आकडेवारी सादर करतात. या अहवालानुसार, संपूर्ण देशात वक्फ बोर्डाकडे जेवढी जमीन नाही तेवढी जमीन केवळ 4 राज्यांतील मंदिरांकडे आहे.

दक्षिण भारतातील चार प्रमुख राज्यांमध्ये सर्वाधिक हिंदू मंदिरे असून त्यांच्याकडे भरपूर जमीन असल्याचे कॅगच्या अहवालातून स्पष्ट झाले आहे. या प्रकरणी दक्षिण भारतातील तामिळनाडू राज्य सरकारनेही आकडेवारी जाहीर केली. तामिळनाडू सरकारने सांगितले की त्यांच्याकडे सुमारे 44 हजार हिंदू मंदिरे आहेत, ज्यात सुमारे 5 लाख एकर जमीन आहे.

याशिवाय आंध्र प्रदेशच्या एंडोमेंट डिपार्टमेंटने देखील त्यांच्या मंदिरांजवळ 4.6 लाख एकर जमीन असल्याचे उघड केले आहे. याशिवाय तेलंगणातील 87 हजार एकर जमीन आणि ओडिशातील सुमारे 13 हजार एकर जमीन मंदिरांच्या अंतर्गत येते. अशाप्रकारे हा आकडा 10 लाख एकरच्या पुढे गेला आहे.

यूपीसह इतर राज्यांतील जमिनी

यूपीमध्ये सुमारे 4.6 लाख एकर जमिनी मंदिरांकडे आहेत. त्यापैकी 1 लाख एकर बागायत जमीन आहे. पश्चिम बंगालमध्येही हजारो एकर जमीन मंदिरांकडे आहे, तर महाराष्ट्रही या बाबतीत मागे नाही. अशाप्रकारे ढोबळ आकडेवारी पाहिल्यास देशभरातील मंदिरांकडे 20 लाख एकरपेक्षा जास्त जमीन असल्याचा अंदाज आहे.

मंदिरांच्या तुलनेत वक्फ बोर्डाकडे देशभरात एकूण 9.4 लाख एकर जमीन आहे, तर चर्च 2 ते 3 लाख एकर जमीन असल्याचा दावा करत आहे.

जर आपण या मालमत्तांच्या मूल्याचा अंदाज लावला तर वक्फ बोर्डाच्या एकूण मालमत्तेचे बाजार मूल्य अंदाजे 1.2 लाख कोटी रुपये आहे, तर चर्चची मालमत्ता 1 लाख कोटी रुपयांपेक्षा जास्त असल्याचा अंदाज आहे.

या संदर्भात, जर आपण मंदिरांच्या संपत्तीचा अंदाज लावला तर एकट्या तिरुपती बाजाली मंदिराकडे सुमारे 2.25 लाख कोटी रुपयांची संपत्ती असल्याचा अंदाज आहे.

देशात सर्वात जास्त जमीन मंदिरांकडे आहे, पण या जमिनींचा मालक कोण हा प्रश्न आहे. सर्वोच्च न्यायालयाचे न्यायमूर्ती हेमंत गुप्ता आणि एएस बोपण्णा यांनी याबाबत औपचारिक निर्णय दिला आहे. सर्वोच्च न्यायालयाने सांगितले की, मंदिराचा पुजारी त्याच्या जमिनीचा किंवा मालमत्तेचा मालक मानला जाणार नाही. त्याचे काम केवळ या मालमत्ता आणि जमिनींचे व्यवस्थापन करणे आहे. या जमिनी आणि मालमत्ता देवांच्या मालकीच्या आहेत.