विज्ञान डेस्क: आपल्या शरीरात रक्त (रक्त) तयार करणे ही एक जटिल आणि आश्चर्यकारक प्रक्रिया आहे, जी समजणे खरोखर मनोरंजक आहे. आपल्या शरीरासाठी रक्त अत्यंत महत्वाचे आहे, कारण ते आपल्या शरीराच्या प्रत्येक भागासाठी ऑक्सिजन, पोषक आणि हार्मोन्स वितरीत करते. रक्ताचा किंवा अशक्तपणाचा अभाव आपल्या शरीरासाठी खूप धोकादायक असू शकतो. तर मग आपण शरीरात रक्त कसे तयार केले जाते आणि ही प्रक्रिया किती मनोरंजक आहे हे जाणून घेऊया.

1. हाडांच्या अस्थिमज्जामध्ये रक्त तयार होते

हाडांच्या आत असलेल्या अस्थिमज्जामध्ये आपल्या शरीरातील रक्त तयार होते. हा अस्थिमज्जा मांडी आणि हिप हाडे सारख्या शरीराच्या लांब हाडांमध्ये आढळतो. येथे विशेष प्रकारचे रक्त पेशी, ज्याला “हेमॅटोपोएटिक स्टेम सेल्स” म्हणतात, ते तयार केले जातात.

2. रक्त पेशी तयार करा

अस्थिमज्जामध्ये असलेल्या हेमॅटोपोएटिक स्टेम पेशींमधून तीन प्रकारचे मुख्य रक्त पेशी तयार होतात:

=> लाल रक्तपेशी: हे पेशी आपल्या शरीराच्या वेगवेगळ्या भागात ऑक्सिजन वितरीत करतात. हे जीवन -जीवन आहेत, कारण त्यांच्या शरीरात ऑक्सिजनचा पुरवठा होऊ शकत नाही.

=> पांढर्‍या रक्त पेशी: हे पेशी शरीराच्या संसर्ग आणि रोगांपासून संरक्षण करण्यासाठी जबाबदार आहेत. हे आपल्या रोगप्रतिकारक शक्तीचा एक भाग आहेत.

=> प्लेटलेट्स: ते रक्ताच्या गुठळ्या बनविण्यात मदत करतात, जे आपल्या शरीरात रक्तस्त्राव होताना त्याची हालचाल थांबवते आणि जखमेला लवकर बरे करते.

3. रक्त पेशी कशा तयार होतात?

जेव्हा हेमेटोपोएटिक स्टेम पेशी अस्थिमज्जामध्ये विभागल्या जातात, तेव्हा या पेशी अधिक विशिष्ट प्रकारच्या पेशींमध्ये बदलतात. उदाहरणार्थ, काही पेशी लाल रक्त पेशींमध्ये बदलतात, तर काही पांढर्‍या रक्त पेशी आणि प्लेटलेटमध्ये बदलतात. या पेशींना तयार करण्यासाठी काही विशेष हार्मोन्स आणि प्रथिने आवश्यक आहेत, जसे की: एरिथ्रोपोएटिन: हा संप्रेरक प्रामुख्याने मूत्रपिंड (मूत्रपिंड) द्वारे तयार केला जातो आणि यामुळे लाल रक्तपेशींच्या निर्मितीस उत्तेजन मिळते. कॉलनी-उत्तेजक घटक: हे पांढर्‍या रक्त पेशींच्या निर्मितीस प्रोत्साहित करते.

4. रक्त पेशी रक्त प्रवाहात प्रवेश करतात

अस्थिमज्जामध्ये तयार होणा cells ्या पेशी, ते रक्ताच्या प्रवाहामध्ये प्रवेश केल्यानंतर शरीराच्या वेगवेगळ्या भागात जातात. लाल रक्तपेशी श्वसनाच्या अवयवांपासून शरीराच्या वेगवेगळ्या भागात ऑक्सिजनची वाहतूक करतात, तर पांढर्‍या रक्त पेशी संसर्गाविरूद्ध लढण्यासाठी सक्रिय असतात.

5. रक्ताचे जीवन

रक्त पेशींचे आयुष्य मर्यादित आहे. लाल रक्तपेशी सहसा 120 दिवसांपर्यंत टिकतात, त्यानंतर ते मोडतात आणि शरीरातून बाहेर पडतात. पांढर्‍या रक्त पेशी काही दिवसांपासून कित्येक आठवड्यांपासून जगतात. प्लेटलेटचे आयुष्य सुमारे 7-10 दिवस आहे. जुन्या रक्त पेशी यकृत आणि प्लीहाद्वारे नष्ट होतात.