भारताचा शेजारी देश बांगलादेशमध्ये गेल्या वर्षभरापासून राजकीय उलथापालथ झाली आहे. यानंतर आता बांगलादेशातील तरुणांना काय वाटते हे समोर आले आहे. अलीकडे बांगलादेशात परदेशात जाणाऱ्या तरुणांच्या संख्येत वाढ झाल्याचे नुकत्याच आलेल्या रिपोर्टमधून समोर आले आहे. युनायटेड नेशन्स एज्युकेशनल, सायंटिफिक अँड कल्चरल ऑर्गनायझेशनच्या (Unesco) नव्या आकडेवारीनुसार चांगले शिक्षण आणि चांगल्या जीवनशैलीच्या शोधात परदेशात जाणाऱ्या बांगलादेशी विद्यार्थ्यांच्या संख्येत झपाट्याने वाढ झाली आहे.
या रिपोर्टनुसार गेल्या 15 वर्षांत परदेशात जाणाऱ्या बांगलादेशी विद्यार्थ्यांची संख्या तिप्पट झाली आहे. त्याचबरोबर देश सोडणे हा अनेक बांगलादेशी पदवीधरांचा मुख्य हेतू असतो. जागतिक बँकेच्या सर्वेक्षणानुसार बांगलादेशात गेल्या दहा वर्षांत सुशिक्षित बेरोजगारांची संख्या सुमारे 10 टक्क्यांनी वाढली आहे. ग्रॅज्युएशन नंतरही तरुणाई नोकरीच्या बाजारात येण्यासाठी धडपडत असते. त्यामुळे त्यांच्या आत परदेशात जाण्याची इच्छा वाढत चालली आहे.
ढाक्यातील ईस्ट वेस्ट युनिव्हर्सिटीच्या इंग्रजी विभागात शिकणाऱ्या अयाज बिन फारूक या विद्यार्थ्याला पदवी पूर्ण होण्यासाठी अवघे दोन सेमिस्टर शिल्लक आहेत, पण त्याच्या करिअरबाबत अद्याप अनिश्चितता आहे.
बांगलादेशच्या विद्यार्थ्यांकडे तीन पर्याय आहेत. सर्वप्रथम BCS परीक्षेची तयारी करा. बँक प्लेसमेंट परीक्षेची तयारी करा, आयईएलटीएस पास करा आणि परदेशात जा.
बांगलादेशमध्ये बीसीएस (बांगलादेश सिव्हिल सर्व्हिस) नोकऱ्या सुरक्षा आणि सामाजिक स्थितीमुळे अव्वल दर्जाच्या मानल्या जातात. त्यामुळे तरुणाई त्याची तयारी करते, पण या नोकऱ्यांच्या नियुक्तीसाठी परीक्षेला बसणाऱ्यांच्या संख्येनुसार फारच कमी जागा रिक्त असतात.
बांगलादेश लोकसेवा आयोगाच्या (PSC) आकडेवारीनुसार, 46 व्या BCS परीक्षेसाठी 325,608 उमेदवारांनी अर्ज केले होते, तर केवळ 3,140 पदे उपलब्ध होती. यामुळे अनेक तरुण या नोकऱ्यांची तयारी करतात, पण त्यात यश फारच कमी आहे.
ढाका विद्यापीठातील राज्यशास्त्राचा विद्यार्थी सफीउर रहमान याने सांगितले की, BCS ची नोकरी मिळवण्यासाठी विद्यार्थ्यांमध्ये क्रेझ आहे. दररोज सकाळी केंद्रीय ग्रंथालयात BCS च्या तयारीसाठी विद्यार्थी रांगा लावतात. बांगलादेशातील काही लोकांना परदेशात जाणे हा एक चांगला पर्याय वाटतो.
या परीक्षांव्यतिरिक्त काही सामाजिक कारणे ही आहेत ज्यामुळे तरुण परदेशात जात आहेत. नॉर्थ साऊथ युनिव्हर्सिटीची माजी विद्यार्थिनी फातिमा जहाँ इकू नुकतीच शिक्षणासाठी लंडनला गेली आहे. बांगलादेशात अजूनही महिलांना कामाच्या ठिकाणी समान अधिकार मिळत नाहीत. सुशिक्षित, उच्च-मध्यमवर्गीय कुटुंबातील अनेक महिलांना परदेशात अधिक सुरक्षितता आणि सामाजिक सोयी-सुविधा मिळतात.
बांगलादेश ब्युरो ऑफ एज्युकेशनल इन्फॉर्मेशन अँड स्टॅटिस्टिक्सच्या (BANBIS) म्हणण्यानुसार, बांगलादेशात दरवर्षी सुमारे 10 लाख विद्यार्थी पदवी धरतात, परंतु देशात इतक्या नोकऱ्या नाहीत. अमेरिकेतील ह्युस्टन विद्यापीठातील इंग्रजीचे प्राध्यापक डॉ. मोहम्मद नुरुल इस्लाम यांच्या मते, नोकरीची उपलब्धता आणि पदवीधर विद्यार्थ्यांची संख्या यांच्यातील गुणोत्तरामुळे अनेकजण नोकरी सोडण्याचा निर्णय का घेतात.
बांगलादेश ब्युरो ऑफ स्टॅटिस्टिक्सच्या अहवालानुसार 12 टक्के बेरोजगार लोकसंख्येकडे किमान पदवी किंवा पदव्युत्तर पदवी आहे. युनेस्कोच्या आकडेवारीनुसार 2023 मध्ये एकूण 52,800 बांगलादेशी विद्यार्थी चांगल्या शिक्षणासाठी परदेशात गेले. याउलट 2008 मध्ये केवळ 16 हजार 809 विद्यार्थी परदेशात गेले.
इंटरनॅशनल एज्युकेशनल एक्स्चेंजवरील 2024 ओपन डोर्स रिपोर्टनुसार गेल्या वर्षीच 17,000 बांगलादेशी विद्यार्थी अमेरिकेत गेले होते.
