Operation Sindoor 2025: काश्मिरमधील पहलगाममधील दहशतवादी हल्ल्याला प्रत्युत्तर म्हणून भारतीय सैन्याने पीओकेमधील 9 दहशतवादी तळांवर एअर स्ट्राईक केला हल्ला केला आहे. या कारवाईला भारताने 'ऑपरेशन सिंदूर' (Operation Sindoor) असं नाव दिले आहे. सिंदूर हे विवाहित महिलांचे प्रतिक मानले जाते. तसेच हिंदू धर्मात याला खुप महत्व आहे. चला तर मग जाणून घेऊया सिंदूरबद्द्ल सविस्तर माहिती.

सिंदूर हे विवाहित महिलेचे म्हणजेच पतीचे प्रतीक आहे आणि ते तिच्या पतीच्या दीर्घायुष्याचे देखील प्रतीक आहे. हिंदू धर्मात देखील सिंदूरला खुप महत्व आहे. विवाहित महिला रोज कपाळावर सिंदूर लावतात.

या हल्ल्यात मारले गेलेले बरेच पुरुष नवीन विवाहित होते. महिलांसमोर त्यांचे पती आणि सिंदूर नष्ट करण्यात आले, म्हणून दहशतवाद्यांपासून बदला घेण्यासाठी राबवण्यात आलेल्या ऑपरेशनला ऑपरेशन सिंदूर असं नाव देण्यात आलं. ऑपरेशन सिंदूर ही केवळ लष्करी कारवाई नाही, तर सिंदूर नष्ट करणाऱ्यांना योग्य उत्तर मिळेल असा संदेश आहे. 

भारतीय समाजात सिंदूरला धार्मिक आणि पौराणिक महत्त्व आहे. त्याचा लाल रंग त्याला देवत्वाशी जोडतो आणि शुभं प्रतीक मानल जातं. म्हणूनच हिंदू विवाहांमध्ये सिंदूरला अत्यंत महत्त्व आहे. लग्नाच्या विधींमध्ये सिंदूर दाण हा एक महत्त्वाचा विधी आहे. ज्यामध्ये भावी पती आपल्या पत्नीच्या केसांच्या विभक्तीत सिंदूर भरतो आणि नंतर तिच्यावर मंगळसूत्र घालून लग्न पूर्ण केले जाते. या विधीनंतर, विवाहित महिलेला दररोज तिच्या केसांच्या भागात सिंदूर लावावे लागते आणि ते तिच्या दैनंदिन दिनचर्येचा एक भाग बनते. 

अनेक पौराणिक कथांमध्ये सिंदूर महत्त्वाची भूमिका बजावते. रामायणाप्रमाणे, माता सीता तिच्या केसांच्या मध्यभागी सिंदूर लावत असत, जे हनुमानाने पाहिले आणि भगवान रामाच्या दीर्घायुष्यासाठी ते महत्त्वाचे मानले. स्कंद पुराणात, माता पार्वतीला सिंदूर परिधान केलेले दाखवले आहे, जे वैवाहिक प्रेम आणि भक्तीचे प्रतीक आहे. स्त्रिया माता पार्वतीच्या पायांवरून सिंदूर घेतात आणि आशीर्वाद म्हणून ते कपाळावर लावतात.

खोलवर विचार केल्यास असे दिसून येते की वेदांमध्ये जरी सिंदूरचा थेट उल्लेख नसला तरी, ऋग्वेद (१०.८५) आणि अथर्ववेद (१४.१) मध्ये वर्णन केलेल्या विवाह विधींमध्ये स्त्रियांच्या श्रृगांरामध्ये लाल रंगाचा समावेश आहे. पुराणांमध्ये अनेक ठिकाणी सिंदूरचे स्पष्टपणे तपशीलवार वर्णन केले असले तरी, हे अप्रत्यक्षपणे सिंदूरशी जोडले जाऊ शकते. 

सिंदूर, ज्याला कुंकू किंवा सिंदूर असेही म्हणतात. ही एक चमकदार लाल पावडर आहे जी भारतीय संस्कृतीत, विशेषतः हिंदू धार्मिक आणि सामाजिक परंपरांमध्ये खोलवर रुजलेली आहे. हे विवाहित महिला त्यांच्या केसांच्या मध्यभागी भरतात आणि विवाह, शुभ आणि स्त्री शक्तीचे प्रतीक आहेत. त्याचे महत्त्व हजारो वर्षांपूर्वीचे आहे आणि ते पौराणिक कथा, धार्मिक ग्रंथ आणि सामाजिक नियमांमध्ये रुजलेले आहे, ज्यामुळे भारतीय वारसा समजून घेण्यासाठी तो एक रंजक विषय बनतो.

सिंदूर लावण्याची परंपरा प्राचीन काळापासून चालत आली आहे. हडप्पा संस्कृतीतील महिलांच्या मूर्तींवर लाल रंगाने भरलेले केस वेगळे करणे यासारखे पुरातत्वीय पुरावे त्याची प्राचीनता दर्शवतात. ऐतिहासिकदृष्ट्या, सिंदूर हळद, तुरटी किंवा चुन्यापासून बनवले जात असे, जे कालांतराने शुद्ध सिंदूर मध्ये विकसित झाले. सिंदूरची परंपरा केवळ धार्मिकच नाही तर सामाजिकदृष्ट्याही महत्त्वाची आहे. जसे की बंगालमध्ये नवरात्रीत "सिंदूर खेळ" हा विधी केला जातो, जिथे महिला एकमेकांना सिंदूर लावतात, जे स्त्री शक्ती आणि चेतनेचे प्रतीक आहे. 

रामाणात माता सीतेने केस विभक्त करताना सिंदूर लावल्याचा स्पष्ट उल्लेख आहे. असे म्हटले जाते की माता सीता दररोज श्रृगार करताना केसांमध्ये सिंदूर लावत असत. एके दिवशी हनुमानजींनी सीतेला विचारले की तुम्ही रोज सिंदूर का लावता? तेव्हा सीताजी म्हणाल्या होत्या की, सिंदूर लावल्याने भगवान राम प्रसन्न होतात आणि प्रसन्न राहिल्याने शरीर निरोगी राहते आणि शरीर निरोगी राहिल्याने आयुष्य वाढते. हिंदू धर्मानुसार, जर पत्नीने तिच्या केसांच्या रेषेच्या मध्यभागी सिंदूर लावला तर तिच्या पतीचा अकाली मृत्यू होत नाही.

महिला त्यांच्या केसांच्या रेषेच्या मध्यभागी सिंदूर लावतात. असे म्हटले जाते की सिंदूर पतीचे प्रत्येक संकटापासून रक्षण करते. एवढेच नाही तर नवरात्र आणि दिवाळीसारख्या सणांवर जर पतीने आपल्या पत्नीच्या केसांच्या मध्यभागात सिंदूर लावला तर ते खूप शुभ मानलं जातं. असं केल्यानं पती-पत्नीमधील नातेही अधिक घट्ट होते. दिवाळीत सिंदूर हे सौभाग्याचे प्रतीक आहे आणि सौभाग्याचे दुसरे नाव लक्ष्मी आहे. म्हणूनच सिंदूर लावल्यानेही माता लक्ष्मीचा आशीर्वाद मिळू शकतो. माता लक्ष्मीला प्रसन्न करण्यासाठी, हळदीमध्ये चुना मिसळून बनवलेले कुंकू लावले जाते, जे खूप गडद लाल रंगाचे असते. त्याचा गडद रंग हा खोल वैवाहिक जीवनाचे लक्षण आहे. 

सिंदूर फक्त प्रेम आणि लग्नापुरता मर्यादित नाही तर तो विजयाचे प्रतीक देखील आहे. इतिहास साक्षी आहे की योद्ध्यांना युद्धावर पाठवण्यापूर्वी आणि त्यांना निरोप देण्यापूर्वी त्यांच्या माता किंवा पत्नी त्यांच्यावर विजयाचा टिळा लावत असत, त्यांची आरती करत असत.

डिस्क्लेमर : सदर लेख फक्त सामान्य माहितीसाठी आहे. सकाळ माध्यम समूह अशा कोणत्याही गोष्टींची पुष्टी करत नाही. अधिक तपशीलांसाठी तुम्ही तज्ज्ञांचे मार्गदर्शन घेऊ शकता.