พระราชพิธีพืชมงคลจรดพระนังคัลแรกนาขวัญ ปีพุทธศักราช 2568 จุดเริ่มต้นฤดูกาลเพาะปลูก เมล็ดพันธุ์พระราชทานหล่อเลี้ยงหัวใจเกษตรกรไทย มอบพรให้พืชผลอุดมสมบูรณ์

วันที่ 9 พฤษภาคม 2568 เวลาประมาณ 08.30 น. พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว และสมเด็จพระนางเจ้าฯ พระบรมราชินี เสด็จพระราชดำเนินโดยรถยนต์พระที่นั่งมายังพลับพลาที่ประทับ ณ บริเวณมณฑลพิธีท้องสนามหลวง เพื่อเป็นองค์ประธานในงานพระราชพิธีพืชมงคลจรดพระนังคัลแรกนาขวัญ ปีพุทธศักราช 2568 

พระราชพิธีพืชมงคลจรดพระนังคัลแรกนาขวัญ ประกอบด้วยพระราชพิธี 2 พิธีรวมกัน คือ พระราชพิธีพืชมงคลอันเป็นพิธีสงฆ์ ซึ่งเป็นการประกอบพระราชพิธีวันแรกที่พระอุโบสถวัดพระศรีรัตนศาสดาราม ในพระบรมมหาราชวังนวันพฤหัสบดีที่ 8 พฤษภาคม พ.ศ. 2568 เป็นพิธีทำขวัญพืชพันธุ์ธัญญาหารที่พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวทรงอธิษฐานเพื่อความอุดมสมบูรณ์ของพืชพันธุ์ธัญญาหารแห่งราชอาณาจักรไทย และพระราชพิธีจรดพระนังคัลแรกนาขวัญ (วันไถหว่าน) อันเป็นพิธีพราหมณ์ โดยประกอบพระราชพิธีในวันศุกร์ที่ 9 พฤษภาคม พ.ศ. 2568 ณ มณฑลพิธีท้องสนามหลวง

ทั้งนี้พระราชพิธีจรดพระนังคัลแรกนาขวัญ เป็นพิธีการเพื่อความเป็นสิริมงคลและบำรุงขวัญเกษตรกร กำหนดจัดขึ้นในราวเดือนหกของทุกปี หรือเดือนพฤษภาคมที่มีฤกษ์ยามที่เหมาะสมต้องตามประเพณี ซึ่งเป็นระยะที่เหมาะสมที่จะเริ่มต้น การทำนาอันเป็นอาชีพหลักของประชาชนคนไทย

ซึ่งการจัดพระราชพิธีจรดพระนังคัลแรกนาขวัญในปีนี้ ฤกษ์การไถหว่านอยู่ระหว่างช่วงเวลา 08.09 – 09.09 น. ผู้ทำหน้าที่เป็นพระยาแรกนา ประจำปี พ.ศ. 2568 คือ นายประยูร อินสกุล ปลัดกระทรวงเกษตรและสหกรณ์ ส่วนเทพีคู่หาบทอง ได้แก่ นางสาวธิรดา วงษ์กุดเลาะ นักวิชาการส่งเสริมการเกษตรชำนาญการ กรมส่งเสริมการเกษตร และนางสาววราภรณ์ วิลัยมาตย์ เจ้าพนักงานธุรการชำนาญงาน กรมวิชาการเกษตร เทพีคู่หาบเงิน ได้แก่ นางสาวฉันทิสา อารีเสวต นายสัตวแพทย์ชำนาญการ สำนักงานมาตรฐานสินค้าเกษตรและอาหารแห่งชาติ และนางสาวอภิชญา  ฟูแสง นักวิชาการตรวจสอบบัญชีปฏิบัติการ กรมตรวจบัญชีสหกรณ์ ผู้เชิญเครื่องอิสริยยศ จำนวน 4 ราย คู่เคียงในกระบวนแห่อิสริยยศพระยาแรกนา จำนวน 16 ราย และพระโคแรกนา ได้แก่ พระโคพอ และพระโคเพียง โดยพระโคพอ มีความสูง 165 เซนติเมตร ความยาวลำตัว 226 เซนติเมตร ความสมบูรณ์รอบอก 214 เซนติเมตร อายุ 13 ปี ส่วนพระโคเพียง มีความสูง 169 เซนติเมตร ความยาวลำตัว 239 เซนติเมตร ความสมบูรณ์รอบอก 210 เซนติเมตร อายุ 13 ปี พระโคสำรอง ได้แก่ พระโคเพิ่ม และพระโคพูล ซึ่งเป็นโคพันธุ์ขาวลำพูน 

ในปีนี้ กรมการข้าวทำหน้าที่ในการจัดเตรียมพันธุ์ข้าวพระราชทานและพันธุ์พืช ซึ่งนำมาใช้ในงานพระราชพิธีฯโดยขอพระราชทานพระบรมราชานุญาตนำพันธุ์ข้าวทรงปลูกในฤดูนาปี 2567 โครงการนาทดลองในโครงการส่วนพระองค์ สวนจิตรลดามาใช้ในงานพระราชพิธีฯ ประจำปี 2568 ประกอบด้วย พันธุ์ข้าวนาสวน จำนวน 5 พันธุ์ ได้แก่ 1) ขาวดอกมะลิ 105 จำนวน 1,275 กิโลกรัม 2) กข 79 จำนวน 420 กิโลกรัม 3) กข 85 จำนวน 500 กิโลกรัม 4) กข 99 (หอมคลองหลวง 72) จำนวน 710 กิโลกรัม 5) กขจ 1 (วังทอง 72) จำนวน 600 กิโลกรัม และพันธุ์ข้าวเหนียว จำนวน 2 พันธุ์ ได้แก่ 1) กข 6 จำนวน 955 กิโลกรัม และ 2) กข 24 (สกลนคร 72) จำนวน 420 กิโลกรัม เป็นน้ำหนักรวมทั้งสิ้น 4,880 กิโลกรัม ถือเป็น “พันธุ์ข้าวทรงปลูกพระราชทาน” บรรจุในซองพลาสติกแจกจ่ายให้บรรดาพสกนิกร ประชาชนผู้สนใจ และชาวนา ทั่วประเทศรับไปเป็นมิ่งขวัญและสิริมงคลในการประกอบอาชีพการเกษตร

ในวันประกอบพระราชพิธีจรดพระนังคัลแรกนาขวัญ จะมีการพยากรณ์ถึงความสมบูรณ์ของพืชพันธุ์ธัญญาหาร       ของประเทศ พระยาแรกนาได้ตั้งสัตยาธิษฐาน เสี่ยงทายหยิบผ้านุ่งแต่งกาย ซึ่งแต่ละผืนล้วนมีความหมายแตกต่างกันออกไป เป็นผ้าลายมีด้วยกัน 3 ผืน ได้แก่ หากหยิบได้ผ้า 4 คืบ พยากรณ์ว่า น้ำจะมากสักหน่อย นาในที่ดอนจะได้ผลบริบูรณ์ดี นาในที่ลุ่มอาจจะเสียหายบ้าง ได้ผลไม่เต็มที่ หยิบได้ผ้า 5 คืบ พยากรณ์ว่า น้ำในปีนี้จะมีปริมาณพอดี ข้าวกล้าในนาจะได้ผลบริบูรณ์ และผลาหาร มังสาหาร จะอุดมสมบูรณ์ดี หยิบได้ผ้า 6 คืบ พยากรณ์ว่า น้ำจะน้อย นาในที่ลุ่ม จะได้ผลบริบูรณ์ดี แต่นาในที่ดอนจะเสียหายบ้าง ไม่ได้ผลเต็มที่ ทั้งนี้ กระทรวงเกษตรและสหกรณ์มีแผนการบริหารจัดการน้ำอย่างเป็นระบบ ทั้งในเขตชลประทานและนอกเขตชลประทาน สำหรับการอุปโภคและบริโภคอย่างเหมาะสม เพื่อบรรเทาปัญหาการขาดแคลนน้ำในช่วงฤดูแล้งที่อาจเกิดขึ้น   

ในการนี้ นายอภัย สุทธิสังข์ รองปลัดกระทรวงเกษตรและสหกรณ์ ทำหน้าที่ถวายรายงานการพยากรณ์เสี่ยงทายผ้านุ่งของพระยาแรกนา และพระโคกินเลี้ยง  นอกจากนี้ พราหมณ์จะเสี่ยงทายของกิน 7 สิ่ง ที่ตั้งเลี้ยงพระโค เมื่อพระโคกินของสิ่งใด โหรหลวงจะได้ถวาย คำพยากรณ์ คือ หากพระโคกิน ข้าวหรือข้าวโพด พยากรณ์ว่า ธัญญาหาร ผลาหาร จะบริบูรณ์ดี พระโคกิน ถั่วเขียวหรืองา พยากรณ์ว่า ผลาหาร ภักษาหาร จะอุดมสมบูรณ์ดี พระโคกิน น้ำหรือหญ้า พยากรณ์ว่า น้ำท่าจะบริบูรณ์พอสมควร ธัญญาหาร ผลาหาร ภักษาหาร มังสาหาร จะอุดมสมบูรณ์ดี และหากพระโคกิน เหล้า พยากรณ์ว่า การคมนาคมสะดวกขึ้น การค้าขายกับต่างประเทศดีขึ้น ทำให้เศรษฐกิจรุ่งเรือง 

โดยนับตั้งแต่ปี พ.ศ.2509 เป็นต้นมา คณะรัฐมนตรีได้มีมติให้วันพระราชพิธีพืชมงคล เป็น “วันเกษตรกร” ประจำปีด้วย เพื่อให้ผู้มีอาชีพทางการเกษตรพึงระลึกถึงความสำคัญของการเกษตร และร่วมมือกันประกอบพระราชพิธีพืชมงคล เพื่อเป็นสิริมงคลแก่อาชีพของตน ทั้งยังก่อให้เกิดประโยชน์แก่เศรษฐกิจของประเทศชาติ จึงได้จัดงานวันเกษตรกรควบคู่ไปกับงานพระราชพิธีพืชมงคลจรดพระนังคัลแรกนาขวัญตลอดมา

อนึ่ง กระทรวงเกษตรและสหกรณ์ ได้ดำเนินการการคัดเลือกเกษตรกร สถาบันเกษตรกร สหกรณ์ดีเด่นแห่งชาติและปราชญ์เกษตรของแผ่นดิน ประจำปี 2568 โดย นายอภัย สุทธิสังข์ รองปลัดกระทรวงเกษตรและสหกรณ์ ทำหน้าที่เบิกตัวผู้ได้รับพระราชทานโล่ประกาศเกียรติคุณในประเภทต่าง ๆ มีรายชื่อ ดังนี้ เกษตรกรและบุคคลทางการเกษตรดีเด่นแห่งชาติ ประจำปี 2568 จำนวน 16 ราย คือ 1.อาชีพทำนา ได้แก่ นางสาวกรียา สุไชยแสง จังหวัดกาฬสินธุ์ 2.อาชีพทำสวน ได้แก่ นายวสันต์ รื่นรมย์ จังหวัดระยอง  3.อาชีพทำไร่ ได้แก่ นายเพทัย แตงโสภา จังหวัดสุพรรณบุรี  4.อาชีพไร่นาสวนผสม ได้แก่ นางรุ่งลาวัลย์ เบ้าคำ จังหวัดสระแก้ว 5.อาชีพปลูกหม่อนเลี้ยงไหม ได้แก่ นางสาวนงนุช วงคง จังหวัดฉะเชิงเทรา 6.อาชีพเลี้ยงสัตว์ ได้แก่ นายอนุพงษ์ พิพัฒน์วัชราภรณ์ จังหวัดนครปฐม 7.อาชีพเพาะเลี้ยงสัตว์น้ำจืด ได้แก่ นายสมประสงค์ เนตรทิพย์ จังหวัดฉะเชิงเทรา 8.อาชีพเพาะเลี้ยงสัตว์น้ำกร่อย ได้แก่ นายณรงค์ แก้วมณี จังหวัดสตูล 9.อาชีพเพาะเลี้ยงปลาสวยงามและพรรณไม้น้ำ ได้แก่ นายศักดิ์ชัย ตันอริยะมีศิริกุล จังหวัดราชบุรี 10.อาชีพปลูกสวนป่า ได้แก่ นายสุนทร มีจำนงค์ จังหวัดอุบลราชธานี

ส่วน 11.สาขาบัญชีฟาร์ม ได้แก่ นางณัฐกานต์ ศรียาน จังหวัดสตูล 12.สาขาการพัฒนาที่ดินเพื่อเกษตรกรรม ได้แก่ นางราตรี บัวพนัส จังหวัดนครสวรรค์  13.สาขาการปฏิบัติทางการเกษตรที่ดีสำหรับพืช ได้แก่ นายจักรินทร์ โพธิ์พรม จังหวัดอุดรธานี 14.สาขาเกษตรอินทรีย์ ได้แก่ นางสาวณัฐรินี สกุลจงเกษมสุข จังหวัดประจวบคีรีขันธ์ 15.ที่ปรึกษากลุ่มยุวเกษตรกร ได้แก่ นายสุวิทย์ เกิดศรี จังหวัดสตูล 16.สมาชิกกลุ่มยุวเกษตรกร ได้แก่ นายวัชรินทร์ มะณีนิล จังหวัดศรีสะเกษ

สถาบันเกษตรกรดีเด่นแห่งชาติ ประจำปี 2568 จำนวน 12 กลุ่ม คือ  1.กลุ่มเกษตรกรทำนา ได้แก่ กลุ่มเกษตรกรทำนาบัวงาม อำเภอเดชอุดม จังหวัดอุบลราชธานี  2.กลุ่มเกษตรกรทำสวน ได้แก่ กลุ่มเกษตรกรทำสวนตลิ่งชัน อำเภอท่าศาลา จังหวัดนครศรีธรรมราช 3.กลุ่มเกษตรกรทำไร่ ได้แก่ กลุ่มเกษตรกรทำไร่หนองกราด อำเภอด่านขุนทด จังหวัดนครราชสีมา 4.กลุ่มเกษตรกรเลี้ยงสัตว์ ได้แก่ วิสาหกิจชุมชนแปลงใหญ่โคนมโคกก่อ จังหวัดมหาสารคาม 5.กลุ่มเกษตรกรแปรรูปสัตว์น้ำ ได้แก่ วิสาหกิจชุมชนแปรรูปอาหารทะเลบ้านแพรกเมือง อำเภอหัวไทร จังหวัดนครศรีธรรมราช 6.กลุ่มแม่บ้านเกษตรกร ได้แก่ กลุ่มแม่บ้านเกษตรกรบ้านนาเวียง อำเภอคำเขื่อนแก้ว จังหวัดยโสธร 7.กลุ่มยุวเกษตรกร ได้แก่ กลุ่มยุวเกษตรกรโรงเรียนบ้านหัววัง อำเภอสองพี่น้อง จังหวัดวัดสุพรรณบุรี 8.กลุ่มผู้ผลิตเมล็ดพันธุ์ข้าว ได้แก่ กลุ่มผลิตเมล็ดพันธุ์ข้าวศรีนคร จังหวัดสุโขทัย  9.สถาบันเกษตรกรผู้ใช้น้ำชลประทาน ได้แก่ กลุ่มบริหารการใช้น้ำอ่างเก็บน้ำคลองหยา จังหวัดกระบี่ 10.ศูนย์ส่งเสริมและผลิตพันธุ์ข้าวชุมชน ประเภทข้าวหอมมะลิ ได้แก่ ศูนย์ข้าวชุมชนนาแปลงใหญ่ ตำบลเกาะแก้ว อำเภอสำโรงทาบ จังหวัดสุรินทร์ 11.ศูนย์ส่งเสริมและผลิตพันธุ์ข้าวชุมชน ประเภท ข้าวอื่น ๆ ได้แก่ ศูนย์ข้าวชุมชนบ้านหันเทา อำเภอกุดจับ จังหวัดอุดรธานี 12.วิสาหกิจชุมชน ได้แก่ วิสาหกิจชุมชนกลุ่มเกษตรกรปลูกกล้วยหอมทองและไม้ผลปลอดภัย อำเภอบางแก้ว จังหวัดพัทลุง

สหกรณ์ดีเด่นแห่งชาติ ประจำปี 2568 จำนวน 7 สหกรณ์ คือ  1.สหกรณ์การเกษตร ได้แก่ สหกรณ์การเกษตรปง จำกัด อำเภอปง จังหวัดพะเยา 2.สหกรณ์โคนม ได้แก่ สหกรณ์โคนมเทพสถิต จำกัด อำเภอเทพสถิต จังหวัดชัยภูมิ 3.สหกรณ์ประมง ได้แก่ สหกรณ์ประมงแม่กลอง จำกัด จังหวัดสมุทรสงคราม 4.สหกรณ์ผู้ผลิตยางพารา ได้แก่ สหกรณ์ชาวสวนยางพาราภูผาหมอก จำกัด จังหวัดศรีสะเกษ 5.สหกรณ์ออมทรัพย์ ได้แก่ สหกรณ์ออมทรัพย์ตำรวจพังงา จำกัด จังหวัดพังงา 6.สหกรณ์ร้านค้า ได้แก่ ร้านสหกรณ์โรงพยาบาลพัทลุง จำกัด จังหวัดพัทลุง 7.สหกรณ์เครดิตยูเนี่ยน ได้แก่ สหกรณ์เครดิตยูเนี่ยนเขื่อนเพชรโค้งข่อย จำกัด จังหวัดเพชรบุรี
  
ปราชญ์เกษตรของแผ่นดิน ประจำปี 2568 จำนวน 3 สาขา คือ  1.สาขาปราชญ์เกษตรเศรษฐกิจพอเพียง ได้แก่ ร้อยตรี สุรชัย บุญคง 2.สาขาปราชญ์เกษตรดีเด่น ได้แก่ นายสวง คุ้มวิเชียร 3.สาขาปราชญ์เกษตรผู้นำชุมชนและเครือข่าย ได้แก่ นายวันนา บุญกลม