महाराष्ट्रात नागरी संस्थांच्या निवडणुकांची तयारी सुरू झाली आहे. गेल्या आठवड्यातच सर्वोच्च न्यायालयाने महाराष्ट्र निवडणूक आयोगाला राज्यातील स्थानिक स्वराज्य संस्थांच्या निवडणुकांसाठी चार आठवड्यांच्या आत अधिसूचना जारी करण्याचे निर्देश दिले होते. हे लक्षात घेता राजकीय पक्षांनीही राजकीय वस्त्रे विणण्यास सुरुवात केली आहे. महापालिका निवडणुकीच्या पार्श्वभूमीवर भाजप आता आपल्या जिल्हा संघटनेची पुनर्बांधणी करण्यात व्यस्त आहे.
भारतीय जनता पक्षाने मंगळवारी आपल्या जिल्हाध्यक्षांचे नाव जाहीर केले आहे. भाजपने महाराष्ट्रातील ७८ जिल्ह्यांपैकी ५८ जिल्हाध्यक्षांची नावे जाहीर केली तर २० जिल्हाध्यक्षांची नावे जाहीर होऊ शकली नाहीत. ५८ जिल्हाध्यक्षांपैकी भाजपने १९ जुन्या नेत्यांना पुन्हा संधी दिली आहे. तर ३९ नवीन चेहऱ्यांना जिल्ह्यांची धुरा सोपवण्यात आली आहे. भाजपने जिल्हाध्यक्षपदाची सूत्रे कोणत्याही उत्तर भारतीय नेत्याकडे सोपवलेली नाहीत.
अशा परिस्थितीत, बीएमसी निवडणुकीत उत्तर भारतीयांना दुर्लक्ष करणे भाजपला महागात पडू शकते अशी भीती आहे का? सर्वोच्च न्यायालयाच्या आदेशानंतर महाराष्ट्रात नगरपालिका निवडणुका होण्याची आशा निर्माण झाली आहे. मुंबईतही बीएमसीच्या निवडणुका होणार आहेत. अशा परिस्थितीत भाजपने जाहीर केलेल्या ५८ जिल्हाध्यक्षांपैकी मुंबई विभागातील सहा जिल्ह्यांमधून तीन जिल्हाध्यक्षांची नियुक्ती करण्यात आली आहे आणि तीन जिल्ह्यांची नियुक्ती प्रलंबित ठेवण्यात आली आहे.
कोकण क्षेत्रात एकूण १४ जिल्हाध्यक्ष आहेत, त्यापैकी १२ जणांची नावे जाहीर झाली आहेत. यामध्ये ५ नेत्यांना पुन्हा संधी मिळाली आहे, तर २ जिल्हाध्यक्षांबाबत पक्षाने कोणताही निर्णय घेतलेला नाही. पश्चिम महाराष्ट्र प्रदेशातील १३ जिल्ह्यांपैकी भाजपने ११ जिल्हाध्यक्षांची नावे जाहीर केली आहेत. या ११ पैकी ४ जिल्हाध्यक्ष जुन्या नेत्यांमधून करण्यात आले आहेत तर दोन जिल्हाध्यक्षांची नावे जाहीर झालेली नाहीत.
मुख्यमंत्री देवेंद्र फडणवीस आणि प्रदेशाध्यक्ष चंद्रशेखर बावनकुळे यांनी विदर्भातील एकूण १९ जिल्हाध्यक्षांपैकी १५ जिल्हाध्यक्षांची नावे जाहीर केली आहेत. यामध्ये दोन जुन्या चेहऱ्यांवर विश्वास व्यक्त करण्यात आला आणि बाकीचे नवीन आहेत. भाजपने उत्तर महाराष्ट्र क्षेत्रातील १२ जिल्ह्यांपैकी ९ जिल्हाध्यक्षांची नावे जाहीर केली आहेत. नाशिक जिल्ह्यातील वादामुळे अध्यक्षाची घोषणा झालेली नाही. उत्तर महाराष्ट्रातील चार जिल्हाध्यक्षांना पुन्हा संधी देण्यात आली आहे. मराठवाडा विभागातील १५ जिल्ह्यांपैकी ८ जिल्हाध्यक्षांची नावे जाहीर करण्यात आली आहेत. ७ जिल्हाध्यक्षांची नावे जाहीर होऊ शकली नाहीत तर तीन जुन्या चेहऱ्यांकडे कमान सोपवण्यात आली आहे.
मुंबईत बीएमसी निवडणुका होणार आहेत, त्यामुळे भाजपने मुंबई विभागातील बहुतेक जिल्ह्यांमध्ये जिल्हाध्यक्षांच्या नियुक्त्यांची घोषणा केली आहे. भाजपने उत्तर मुंबईमधून दीपक तावडे आणि उत्तर मध्यमधून वीरेंद्र म्हात्रे यांचे नाव जाहीर केले, तर ईशान्य मुंबईतून दीपक दळवी यांना पुन्हा संधी देण्यात आली आहे. भाजपने दक्षिण मुंबई, दक्षिण मध्य मुंबई आणि उत्तर पश्चिम मुंबईच्या जिल्हाध्यक्षांची नावे जाहीर केलेली नाहीत.
मुंबईतील सहापैकी तीन जिल्ह्यांचे अध्यक्ष नियुक्त केले आहेत, ज्यामध्ये कोणत्याही उत्तर भारतीय नेत्याचे नाव समाविष्ट नाही. अशाप्रकारे भाजपने कोणत्याही उत्तर भारतीय नेत्याला जिल्हाध्यक्ष बनवलेले नाही. पक्षाने दक्षिण मुंबई, दक्षिण मध्य मुंबई आणि उत्तर पश्चिम मुंबईच्या जिल्हाध्यक्षांची घोषणा केलेली नाही. त्यामुळे दक्षिण मुंबई आणि दक्षिण मध्य मुंबई जिल्ह्यांमधून उत्तर भारतीय अध्यक्ष देण्याची शक्यता कमी आहे. परंतु भाजप उत्तर पश्चिम मुंबईतून उत्तर भारतीयाला जिल्हाध्यक्ष बनवू शकते.
भाजपच्या इतर जिल्हाध्यक्षांच्या यादीवर उत्तर भारतीय समाजाचे बारकाईने लक्ष आहे. जर भाजपने जिल्हाध्यक्षपदी उत्तर भारतीयाची नियुक्ती केली नाही, तर बीएमसी निवडणुकीत उत्तर भारतीयांचा रोष वाढू शकतो. महापालिका निवडणुकीत उत्तर भारतीय मतदारांच्या नाराजीची किंमत भाजपला चुकवावी लागू शकते. मुंबईत उत्तर प्रदेश, बिहार, मध्य प्रदेश या राज्यांसह उत्तर भारतीय समुदायाचे लोक मोठ्या संख्येने राहतात.
मुंबईत सुमारे ३० लाख उत्तर भारतीय मतदार आहेत. २०२४ च्या निवडणुकीत मुंबईत दोन्ही आघाडीचे १४ उमेदवार रिंगणात उतरले होते. त्यापैकी ६ आमदार होण्यात यशस्वी झाले. कलिना, कुर्ला, दहिसर, चारकोप, कांदिवली-पूर्व, बोरिवली, मागाठाणे, वर्सोवा, गोरेगाव, दिंडोशी, जोगेश्वरी-पूर्व आणि अंधेरी पूर्व भागात उत्तर भारतीयांची निर्णायक भूमिका आहे.
मुंबईबाहेर महाराष्ट्रातील इतर भागातही मोठ्या संख्येने उत्तर भारतीय मतदार राहतात. नवी मुंबई, ठाणे, कल्याण, पुणे, नागपूर, कोल्हापूर, अकोला, औरंगाबाद यांचा समावेश आहे, येथे उत्तर भारतीयांची मते निकालांवर प्रभाव पाडण्याच्या स्थितीत आहेत. मुंबईच्या बीएमसीपासून पुणे, नागपूर, औरंगाबाद आणि ठाणे महानगरपालिकेपर्यंतच्या जागा आहेत. अशाप्रकारे उत्तर भारतीय मतदार केवळ मुंबईतच नव्हे तर महाराष्ट्रातील इतर अनेक शहरांमध्येही महत्त्वाची भूमिका बजावत आहेत.
