What is IPO : प्रारंभिक समभाग विक्री म्हणजेच इनिशियल पब्लिक ऑफरिंग (IPO) म्हणजे अशी प्रक्रिया जिथे खाजगी कंपन्या सार्वजनिक गुंतवणूकदारांकडून इक्विटी भांडवल उभारण्यासाठी त्यांचे शेअर्स पहिल्यांदाच जनतेला विकतात. आयपीओची प्रक्रिया खाजगी कंपनीला सार्वजनिक कंपनीत रूपांतरित करते. ही प्रक्रिया स्मार्ट गुंतवणूकदारांना त्यांच्या गुंतवणुकीवर चांगला परतावा मिळविण्याची संधी देखील निर्माण करते.जर तुम्ही माहितीपूर्ण गुंतवणूकदार असाल तर आयपीओमध्ये गुंतवणूक करून अल्पावधीत चांगला परतावा मिळू शकतो. परंतु प्रत्येक नवीन आयपीओच्या गुंतवणुकीतून चांगला परतावा मिळतोच असे नाही. या प्रक्रियेत सामील होण्यापूर्वी कंपनीचा व्यवसाय आणि महसूल मॉडेल समजून घेणे महत्वाचे आहे. शेअर बाजारात आयपीओ म्हणजे काय?इनिशियल पब्लिक ऑफरिंग (IPO) ही अशी प्रक्रिया आहे ज्यामध्ये खाजगी कंपनी किंवा कॉर्पोरेशन त्यांच्या भांडवलातील काही भाग सार्वजनिक गुंतवणूकदारांना विकून सार्वजनिक होऊ शकते. सामान्यतः आयपीओ हे फर्मला नवीन इक्विटी भांडवल देण्यासाठी, विद्यमान मालमत्तेचे सुलभ व्यापार करण्यासाठी, भविष्यासाठी भांडवल उभारण्यासाठी किंवा विद्यमान भागधारकांनी केलेल्या गुंतवणुकीचे पैसे कमविण्यासाठी सुरू केला जातो.संस्थात्मक गुंतवणूकदार, उच्च निव्वळ संपत्ती असलेल्या व्यक्ती (HNI) आणि किरकोळ गुंतवणूकदार प्रॉस्पेक्टसमध्ये शेअर्सच्या पहिल्या विक्रीची माहिती मिळवू शकतात. प्रॉस्पेक्टस हे एक मोठे दस्तऐवज आहे ज्यामध्ये प्रस्तावित ऑफरिंगची तपशीलवार यादी असते.एकदा आयपीओ सबस्क्रिप्शनची प्रक्रिया पूर्ण झाल्यानंतर फर्मचे शेअर्स बाजारात सूचीबद्ध (Listing) केले जातात आणि खुल्या बाजारात मुक्तपणे व्यवहार केले जाऊ शकतात.(आयपीओ प्रक्रिया प्राथमिक बाजारात होते तर शेअर सूचिबद्ध झाल्यानंतर ते दुय्यम बाजारात म्हणजेच स्टॉक एक्सचेंजवर मुक्त व्यवहार करतात) आयपीओचे प्रकारआयपीओचे दोन सामान्य प्रकार आहेत. ते आहेत- १) फिक्स्ड प्राइस ऑफरिंगफिक्स्ड प्राइस आयपीओ म्हणजे काही कंपन्या त्यांच्या शेअर्सच्या सुरुवातीच्या विक्रीसाठी ठरवलेला किंमत. गुंतवणूकदारांना कंपनीने जाहीर करण्याचा निर्णय घेतलेल्या शेअरच्या किमतीची माहिती मिळते.आयपीओचे सबस्क्रिप्शन बंद झाल्यानंतर बाजारात शेअरची मागणी कळू शकते. जर गुंतवणूकदारांनी या आयपीओमध्ये भाग घेतला तर त्यांनी अर्ज करताना शेअर्सची पूर्ण किंमत दिली आहे याची खात्री करावी. २) बुक बिल्डिंग ऑफरिंगबुक बिल्डिंगच्या बाबतीत आयपीओ सुरू करणारी कंपनी गुंतवणूकदारांना शेअरवर २०% किंमतपट्टा (Price Band) देते. इच्छुक गुंतवणूकदार अंतिम किंमत ठरवण्यापूर्वी शेअर्सवर बोली लावतात. येथे, गुंतवणूकदारांना ते खरेदी करू इच्छित असलेल्या शेअर्सची संख्या आणि प्रति शेअर किती देण्यास तयार आहेत हे निर्दिष्ट करावे लागते.सर्वात कमी शेअर किंमत 'फ्लोअर प्राइस' म्हणून ओळखली जाते आणि सर्वात जास्त शेअर किंमत 'कॅप प्राइस' म्हणून ओळखली जाते. शेअर्सच्या किमतीबाबतचा अंतिम निर्णय गुंतवणूकदारांच्या बोलींद्वारे निश्चित केला जातो. IPO मध्ये अनेकदा नवीन/फ्रेश इक्विटीच्या विक्रीचा सामावेश असतो तर अनेकदा ऑफर फॉर सेलचा सामावेश असतो. किंवा दोन्ही सुद्धा असू शकतात. त्यामुळे वर आपण फ्रेश इक्विटीच्या विक्रीची माहिती घेतली. आता ऑफर फॉर सेल म्हणजे काय ते पाहू. ऑफर फॉर सेल म्हणजे काय?ऑफर फॉर सेल (OFS) कंपनीचे प्रवर्तक किंवा तिच्या मुख्य भागधारकांना जनतेला शेअर्स विकण्याची परवानगी देते. याचा वापर पैसे उभारण्यासाठी केला जातो, प्रवर्तक नियमित गुंतवणूकदारांना, कंपन्या आणि स्टॉक एक्सचेंजवरील मोठ्या संस्थांना शेअर्स विकतात.