मुंबई : बाजार नियामक सेबीच्या एका अहवालात असे दिसून आले आहे की २०२२-२३ आणि २०२३-२४ या आर्थिक वर्षात जवळजवळ ९३% फ्युचर्स आणि ऑप्शन्स (F&O) ट्रेडर्सना सरासरी २ लाख रुपयांचे नुकसान झाले आहे. अशा परिस्थितीत बरेच ट्रेडर्स असे गृहीत धरतात की त्यांना तोटा झाला असल्याने आयकर रिटर्न (ITR) मध्ये F&O व्यवहार दाखवणे आवश्यक नाही. तुम्हीही असेच विचार करत असाल तर हा एक मोठा गैरसमज आहे.



F&O ट्रेडिंगचा आयकर काय आहे, कोणता आयटीआर फॉर्म भरायचा आहे, उलाढाल कशी मोजली जाते आणि कर ऑडिट कधी आवश्यक आहे ते

जाणून घेऊया.



एफ अँड ओ ट्रेडिंगवर कसा कर आकारला जातो?

आयकर कायदा, १९६१ च्या कलम ४३(५) नुसार, एफ अँड ओ ट्रेडिंगला 'बिगर सट्टा व्यवसाय उत्पन्न' मानले जाते. याचा अर्थ आयटीआर दाखल करताना तुम्हाला हे उत्पन्न 'व्यवसाय आणि व्यवसायातून नफा आणि तोटा' अंतर्गत दाखवावे लागेल. एफ अँड ओ मधून मिळणारा नफा तुमच्या एकूण उत्पन्नात जोडला जातो आणि स्लॅबनुसार कर आकारला जातो.

F&O मध्ये तोटा दाखवणे आवश्यक

अनेकांना वाटते की फक्त नफ्याची माहिती देणे आवश्यक आहे. परंतु तोटा दाखवणे देखील तितकेच महत्त्वाचे आहे. याचा मोठा फायदा असा आहे की तुम्ही हे नुकसान इतर उत्पन्नावर सेट करून तुमची कर देयता कमी करू शकता. एवढेच नाही तर तुम्ही तोटा पूर्णपणे भरून काढू शकत नसाल, तर तुम्ही तो पुढील ८ वर्षांसाठी पुढे नेऊ शकता आणि भविष्यातील नफ्यामध्ये समायोजित करू शकता.



हे एका उदाहरणाने समजून घेऊया. समजा तुमचे २०२४-२५ या आर्थिक वर्षात पगाराचे उत्पन्न ८ लाख रुपये, व्याजाचे उत्पन्न २ रुपये लाख आणि भाड्याचे उत्पन्न ३ लाख रुपये आहे. या वर्षी तुम्हाला F&O ट्रेडिंगमध्ये 6 लाखांचे नुकसान झाले. आता आयकर नियमांनुसार, तुम्ही व्याज आणि भाड्याच्या उत्पन्नावर हा तोटा भरून काढू शकता, परंतु पगाराच्या उत्पन्नावर नाही.



म्हणजेच, तुम्ही २ लाख व्याज आणि ३ लाख रुपये भाड्याचे असे या वर्षी एकूण ५ लाख नुकसान समायोजित करू शकता. यानंतर, तुम्ही पुढील आठ वर्षांसाठी उर्वरित १ लाख रुपयांचे नुकसान पुढे नेऊ शकता. अशाप्रकारे तुमचे करपात्र उत्पन्न ८ लाख रुपये राहील. कारण पगाराच्या उत्पन्नावर कोणताही सेट-ऑफ करता येणार नाही. तुम्ही तुमच्या आयटीआरमध्ये एफ अँड ओ नफा किंवा तोटा दाखवला नसेल, तर आयकर विभाग तुम्हाला नोटीस पाठवू शकतो.



F&O उत्पन्न दाखवण्यासाठी कोणता ITR फॉर्म

एफ अँड ओ मधून मिळणारे उत्पन्न हे व्यवसाय उत्पन्न मानले जात असल्याने, तुम्हाला आयटीआर-३ किंवा आयटीआर-४ फॉर्म भरावा लागेल:



आयटीआर-३: व्यवसायातून ५० लाखांपेक्षा जास्त उत्पन्न असलेल्या व्यक्तींसाठी.

आयटीआर-४: ज्या व्यक्तींनी अनुमानित कर योजना निवडली आहे आणि ज्यांचे उत्पन्न ५० लाखांपर्यंत आहे त्यांच्यासाठी.

या फॉर्ममध्ये नफा, तोटा, उलाढाल, खर्च इत्यादी माहिती योग्यरित्या भरावी लागते.

खर्चाचा दावा करू शकता का?

F&O उत्पन्न हा व्यवसाय म्हणून गणला जात असल्याने, तुम्ही एकूण उत्पन्नातून व्यापाराशी संबंधित खर्च वजा करू शकता, जसे की:



- ब्रोकरेज फी

- इंटरनेट आणि फोन बिल

- ट्रेडिंग सॉफ्टवेअर/जर्नल्सची सदस्यता

- आर्थिक सल्लागार शुल्क

- व्यवसाय सहाय्यक पगार



मात्र, यासाठी काही अटी देखील आहेत. त्यामुळे खर्च थेट ट्रेडिंग संबंधित असले पाहिजेत. सर्व खर्चाचे बिल/पावती ठेवणे महत्त्वाचे आहे. तुम्ही १०,००० रुपयांपेक्षा जास्त रोख खर्च केला तर कर सवलत मिळणार नाही. तुमचे नुकसान झाले तरीही तुम्ही खर्चाचा दावा करू शकता.



अकाउंटिंग रेकॉर्ड

तुमचे उत्पन्न २.५ लाखांपेक्षा जास्त असेल किंवा मागील ३ वर्षात तुमची उलाढाल २५ लाखांपेक्षा जास्त असेल, तर तुम्हाला अकाउंटिंग रेकॉर्ड ठेवणे आवश्यक आहे. जसे की ट्रेडिंग स्टेटमेंट्स, बँक स्टेटमेंट्स, खर्चाच्या पावत्या इ.