SEBI action on Sanjiv Bhasin : भारतीय प्रतिभूती आणि विनिमय मंडळ (SEBI) आयआयएफएल सिक्युरिटीजचे (IIFL Securities) माजी संचालक संजीव भसीन आणि आणखी ११ जणांवर कठोर कारवाई केली आहे. टीव्ही चॅनेल आणि सोशल मीडिया प्लॅटफॉर्मवर शेअरच्या शिफारशी करण्याशी संबंधित एका प्रकरणात, शेअरमध्ये हेराफेरी केल्याबद्दल सेबीने त्यांना सिक्युरिटीज मार्केटमधून (Securities Market) प्रतिबंधित केले आहे. यासोबतच, सेबीने त्यांना ११.३७ कोटी रुपयांची बेकायदेशीररित्या मिळवलेली रक्कम परत करण्याचे निर्देशही दिले आहेत.



सेबीने काय म्हटले?सेबीने म्हटले आहे की, Sanjiv Bhasin आणि इतरांनी पीएफयूटीपी (धोकाधडी आणि अनुचित व्यापार प्रतिबंध) नियमांचे आणि शोध विश्लेषक नियमांचे उल्लंघन केले आहे, ज्यामुळे एकूण ११.३७ कोटी रुपयांची बेकायदेशीर कमाई झाली आहे.

काय आहे नक्की प्रकरण?सेबीच्या तपासात असे दिसून आले आहे की, भसीन मीडिया चॅनेलवर येण्यापूर्वी ट्रेडिंग सदस्य आरआरबी मास्टर सिक्युरिटीज दिल्ली लिमिटेडच्या (RRB Master Securities Delhi Ltd.) डीलर्सद्वारे जेमिनी पोर्टफोलिओ (Gemini Portfolio), व्हीनस पोर्टफोलिओ (Venus Portfolio) आणि एचबी स्टॉक होल्डिंग्स लिमिटेडच्या (HB Stock Holdings Ltd.) ट्रेडिंग खात्यांमध्ये आपली पोझिशन (मुख्यतः खरेदी ऑर्डर) घेत होते. या चॅनेलच्या मोठ्या प्रेक्षकांना लक्षात घेता, शेअरबद्दल भसीनच्या शिफारशींचा त्या शेअरच्या किंमती आणि प्रमाणावर लक्षणीय परिणाम होत असे. भसीन त्या शेअरच्या किंमतींमध्ये वाढीचा फायदा घेण्यासाठी त्यांच्या सार्वजनिक खरेदी शिफारशींच्या विरुद्ध त्याच खात्यांमध्ये विक्रीचे ऑर्डर देत होते.



२०१५ पासून आयआयएफएलशी जोडलेलेसंजीव भसीन २०१५ पासून आयआयएफएल सिक्युरिटीजसोबत विविध पदांवर जोडलेले होते. ते १ एप्रिल २०१७ ते ३० नोव्हेंबर २०२२ पर्यंत आयआयएफएलमध्ये संचालक म्हणून कार्यरत होते. १ डिसेंबर २०२२ ते १७ जून २०२४ पर्यंत ते कंपनीसोबत सल्लागार म्हणूनही जोडलेले होते.

मिळालेले पुरावेसेबीने १३-१४ जून २०२४ रोजी राष्ट्रीय राजधानी क्षेत्रातील अनेक ठिकाणी केलेल्या शोध आणि जप्ती कारवाईतून व्हॉट्सॲप चॅट्स (WhatsApp Chats) आणि ऑडिओ रेकॉर्डिंगसह (Audio Recording) महत्त्वाचे पुरावे मिळाले आहेत. यातून असे दिसून आले की, भसीन स्वतःच्या शिफारशींच्या विरुद्ध स्थिती निर्माण करण्याच्या फसवणुकीच्या योजनेत सहभागी होते.

चुलत भावाचीही मदततपासात असेही दिसून आले आहे की, संजीव भसीनचा चुलत भाऊ ललित भसीनने (Lalit Bhasin) त्याला मदत केली आणि अनेकदा कथित फसवणुकीचे व्यवहार करण्यास मदत केली. याव्यतिरिक्त, आरआरबी मास्टर सिक्युरिटीज लिमिटेडचे व्यवस्थापकीय संचालक आशिष कपूरनेही (Ashish Kapoor) हे सोपे करण्यासाठी आवश्यक पायाभूत सुविधा पुरवली. याशिवाय, इतर अनेक संबंधित संस्थांनी संजीव भसीनकडून प्रत्यक्ष किंवा अप्रत्यक्षपणे मिळालेल्या गोपनीय व्यापार ऑर्डरची माहितीचा दुरुपयोग केला. त्यांची ट्रेडिंग रणनीतीची नक्कल करत, या संस्थांनी स्वतःच्या खात्यात किंवा त्यांच्याद्वारे नियंत्रित खात्यांमध्ये समान व्यवहार केले.