Indian Stock Market Ban : अमेरिकन ट्रेडिंग फर्म जेन स्ट्रीट आणि तिच्या तीन संबंधित कंपन्यांना भारतीय सिक्युरिटीज मार्केटमध्ये प्रवेश करण्यापासून सिक्युरिटीज अँड एक्सचेंज बोर्ड ऑफ इंडिया (सेबी) ने रोखले आहे. डेरिव्हेटिव्ह्ज ट्रेडिंगमध्ये मोठ्या प्रमाणावर हेरफेर केल्याचा आरोप सेबीने त्यांच्यावर ठेवला आहे.



सेबीच्या अंतरिम आदेशात नमूद केलेल्या कंपन्यांमध्ये JSI2 इन्व्हेस्टमेंट्स प्रायव्हेट लिमिटेड, जेन स्ट्रीट सिंगापूर पीटीई. लिमिटेड आणि जेन स्ट्रीट एशिया ट्रेडिंग लिमिटेड यांचा समावेश आहे. सेबीने या कंपन्यांना 4,843.5 कोटी रुपये - कथितपणे बेकायदेशीर नफा नियामक संस्थेकडे असलेल्या एस्क्रो खात्यात जमा करण्याचे निर्देश दिले आहेत. याव्यतिरिक्त, त्यांच्या बँक खात्यांवर डेबिट फ्रीज लादण्यात आले आहे.

हेराफेरी करणारे व्यवहारसेबीचे पूर्णवेळ सदस्य अनंत नारायण जी यांच्या म्हणण्यानुसार, जेन स्ट्रीट ग्रुपने निफ्टी आणि बँक निफ्टी निर्देशांकांमध्ये समाविष्ट असलेल्या सिक्युरिटीजशी संबंधित किमान 21 प्रसंगी हेरफेर करणारे व्यवहार केल्याचा आरोप आहे.



3 जुलै 2025 रोजीच्या सेबीच्या आदेशात म्हटले की, "अशा कृतींनी बाजाराची निष्पक्षता आणि सचोटी धोक्यात आणली आहे, ज्यामुळे समूहाला त्यांच्या ट्रेडिंग क्रियाकलापांमधून आणि इंडेक्स ऑप्शन्स मार्केटमधील स्थानांमधून बेकायदेशीरपणे नफा मिळवता आला."

जेन स्ट्रीटची रणनीती आणि अंमलबजावणीसेबीच्या आदेशात जेन स्ट्रीट कंपन्यांनी वापरलेल्या कथित recurring trading pattern ची रूपरेषा दिली आहे, विशेषतः इंडेक्स एक्स्पायरीच्या दिवशी! या रणनीतीमध्ये सकाळी बँक निफ्टी फ्युचर्स आणि इक्विटीजची मोठ्या प्रमाणावर खरेदी करणे, बँक निफ्टी ऑप्शन्सची आक्रमक विक्री करणे यांचा समावेश होता. यानंतर दुपारनंतर फ्युचर्स मार्केटमध्ये लक्षणीय विक्री केली जात असे, ज्यामुळे निर्देशांकाच्या बंद किमतीवर परिणाम होत असे.



उदाहरणार्थ, 17 जानेवारी 2024 रोजी, जेन स्ट्रीटने सकाळी 4,370 कोटी रुपये किमतीचे बँक निफ्टी फ्युचर्स खरेदी केले आणि 32,115 कोटी रुपये किमतीचे बँक निफ्टी ऑप्शन्स विकले. नंतर त्याच दिवशी, त्यांनी 5,372 कोटी रुपये किमतीचे बँक निफ्टी फ्युचर्स विकले. या व्यवहारांमुळे ऑप्शन्स सेगमेंटमध्ये 46,620 कोटी रुपये इतके उच्च शॉर्ट पोझिशन निर्माण झाली.



जेन स्ट्रीटने कथितपणे ऑप्शन्समध्ये 735 कोटी रुपये नफा कमावला, तर फ्युचर्स आणि कॅश सेगमेंटमध्ये त्यांना 61.6 कोटी रुपये तोटा झाला, ज्यामुळे त्या दिवशी एकूण 673.4 कोटी रुपये नफा झाला.

बाजारावर परिणामाची पद्धतसेबीने आणखी एका रणनीतीवर प्रकाश टाकला आहे, ज्यामध्ये जेन स्ट्रीटने इंडेक्स क्लोजिंगवर प्रभाव टाकण्यासाठी एक्स्पायरीच्या दिवशी ट्रेडिंगच्या शेवटच्या तासांमध्ये बँक निफ्टी फ्युचर्स आणि शेअर्सचे मोठे शॉर्ट पोझिशन तयार केले.



10 जुलै 2024 रोजी, फर्मने कथितपणे 2,800 कोटी रुपये किमतीचे बँक निफ्टी फ्युचर्स विकले आणि 44,154 कोटी रुपये किमतीचे बँक निफ्टी ऑप्शन्समध्ये शॉर्ट पोझिशन तयार केली, ज्यामुळे निर्देशांक हलक्या घसरणीसह बंद झाला आणि त्यांना 225 कोटी रुपये नफा झाला.



जानेवारी 2023 ते मार्च 2025 पर्यंत जेन स्ट्रीट ग्रुपचा एकूण नफा 36,502 कोटी रुपये होता आणि त्यापैकी 43,289 कोटी रुपये इंडेक्स ऑप्शन्समधून आले होते. सेबीने नमूद केले की स्टॉक फ्युचर्स, इंडेक्स फ्युचर्स आणि कॅश सेगमेंटमध्ये ग्रुपला एकूण 7,687 कोटी रुपये तोटा झाला होता.

बाजार नियमांचे उल्लंघननियामक संस्थेने अनेक ट्रेडिंग सत्रांमध्ये सातत्यपूर्ण पद्धत पाहिली आणि असा निष्कर्ष काढला की हे नियमित व्यवहार नसून सेबीच्या फसवणूक आणि अनुचित व्यापार पद्धती (PFUTP) नियमांचे उल्लंघन करणारे हेरफेर होते.



सेबीच्या सुरू असलेल्या तपासाची माहिती असूनही, जेन स्ट्रीटने कथितपणे समान रणनीती वापरणे सुरू ठेवले. 15 मे 2025 रोजी आणि त्याच महिन्यात इतर दोन प्रसंगी, फर्मने एक्स्पायरी-डे क्लोजिंग स्तरांवर प्रभाव टाकण्यासाठी ट्रेडिंगच्या शेवटच्या तासांमध्ये 4,911 कोटी रुपये किमतीचे निफ्टी फ्युचर्स आणि संबंधित स्टॉक खरेदी केले.