नवी दिल्ली: गुरुवारी विगीयान भवन येथील गृहनिर्माण व शहरी कामकाज मंत्रालयाने आयोजित केलेल्या राष्ट्रीय कार्यात राष्ट्राध्यक्ष द्रौपदी मुरमू स्वच्छ सर्वेखान २०२24-२5 पुरस्कार देतील. हे सर्वेक्षण जगातील सर्वात मोठे शहरी स्वच्छता सर्वेक्षण आहे आणि ते स्वच्छ भारत मिशन-शहरीचा एक महत्त्वाचा भाग आहे. या निमित्ताने, भारतातील सर्वात स्वच्छ शहरांची घोषणा केली जाईल आणि शहरी स्थानिक संस्थांच्या उत्कृष्ट प्रयत्नांचा सन्मान केला जाईल.
यावर्षीचे पुरस्कार चार मुख्य श्रेणींमध्ये देण्यात येतील, ज्यात सुपर क्लीन लीग (एसएसएल) शहर, विविध लोकसंख्या श्रेणीतील अव्वल तीन स्वच्छ शहरे, गंगा टाऊन, कॅन्टोन्मेंट बोर्ड, सफाई मित्र सेफ्टी आणि महाकुभ यासारख्या विशेष श्रेणी आणि राज्ये/युनियन प्रांतांच्या उदयोन्मुख स्वच्छ शहरांसाठी राज्यस्तरीय पुरस्कार आहेत. समारंभात एकूण 78 पुरस्कारांचे वितरण केले जाईल.
स्वच्छ सर्वेक्षण २०१ 2016 मध्ये केवळ 73 शहरी स्थानिक संस्थांसह सुरू झाले, परंतु आता त्यात 4,500 हून अधिक शहरे आहेत. गृहनिर्माण व शहरी कामकाज मंत्रालयाच्या मते, २०२24-२5 आवृत्ती हा वारसा पुढे करेल आणि 'कमी करा, पुनर्वापर, पुनर्वापर' या थीमवर लक्ष केंद्रित करेल.
देशातील प्रत्येक प्रभागात 45 दिवसांसाठी 3,000 हून अधिक प्रशिक्षित मूल्यांकनकर्त्यांनी तपासणी केली आहे. मंत्रालयाच्या म्हणण्यानुसार, या वर्षाच्या सर्वेक्षणातील वैशिष्ट्य म्हणजे त्याचा समावेश आणि प्रसार. ११ लाखाहून अधिक कुटुंबांचे सर्वेक्षण करण्यात आले आणि १ crore कोटी नागरिकांनी समोरासमोर संवाद, स्वच्छता अॅप्स, माय गव्हर्नर आणि विविध सोशल मीडिया प्लॅटफॉर्मद्वारे भाग घेतला.
क्लीन सर्वसर्व्हन २०२24-२5 ने शहरी भारतातील स्वच्छता आणि कचरा व्यवस्थापनाची विस्तृत माहिती उपलब्ध करुन देणारी 10 पॅरामीटर्स आणि 54 निर्देशकांवर आधारित संरचित, तंत्रज्ञान-चालित कार्य स्वीकारले आहे. मंत्रालयाने असेही म्हटले आहे की या वर्षाचे वैशिष्ट्य सुपर क्लीन लीगची सुरुवात आहे, जी स्वच्छतेत वारंवार उत्कृष्टता दर्शविणारी शहरांना ओळखते.
सुपर क्लीन लीगमध्ये गेल्या तीन वर्षांत किमान एकदाच पहिल्या तीनमध्ये राहिलेल्या शहरांचा समावेश आहे आणि हे वर्ष त्याच्या लोकसंख्येच्या 20 टक्के आहे. या लीगचा उद्देश सातत्य बक्षीस देणे आणि इतर शहरांना चांगले प्रदर्शन करण्यास प्रवृत्त करणे हा आहे.
प्रथमच शहरांना अधिक योग्य मूल्यांकनासाठी पाच लोकसंख्या-आधारित श्रेणींमध्ये वर्गीकरण केले गेले आहे, ज्यात अगदी लहान शहर (20,000 पेक्षा कमी लोकसंख्या), लहान शहर (20,000-50,000), मध्यम शहरे (50,000-3 लाख), मोठी शहरे (3-1 दशलक्ष) आणि दहा लाखाहून अधिक लोकसंख्या आहे.
प्रत्येक श्रेणीचे मूल्यांकन त्याच्या आकार आणि आवश्यकतेनुसार निकषांच्या आधारे केले जाते जेणेकरून लहान शहरे देखील प्रामाणिकपणे स्पर्धा करू शकतील आणि त्यांच्या प्रगतीसाठी ओळखले जाऊ शकतात.
क्लीन सर्वसेव्हन २०२24-२5 ही भारताच्या शहरी बदलासाठी प्रेरणा आहे, जी उत्कृष्टतेला प्रोत्साहन देते आणि बक्षीस देते. तसेच, हे देशभरातील सामूहिक नागरिकांना अभिमानाने प्रोत्साहित करते.
