भारताला “मधुमेहाची राजधानी” असे म्हणतात –मधुमेहासाठी आयुर्वेदिक बरा याची कल्पना येथे सर्वात संबंधित बनते. अ‍ॅलोपॅथिक औषधे जागतिक स्तरावर रक्तातील साखरेवर नियंत्रण ठेवत असताना, आयुर्वेद मुळावर हल्ला करून दीर्घकालीन समाधानाचा दावा करतो. सलग २० वर्षांपासून घेतलेल्या राष्ट्रीय आरोग्य सर्वेक्षणात असे दिसून आले आहे की शहरी लोकसंख्येपैकी ११ % आणि ग्रामीण लोकसंख्येपैकी %% लोक मधुमेह बनले आहेत. अशा मध्ये मधुमेहासाठी आयुर्वेदिक बरा केवळ ट्रेडमार्क वाक्यच नाही तर लाखो रूग्णांची खरी गरज देखील आहे.
२०१ 2014 नंतर, केंद्र सरकारने आयुष मंत्रालयाचे सामर्थ्य दिले आणि प्रथमोपचारात 32 पारंपारिक औषधे दिली. यापैकी आठ औषधे विशेषत: मधुमेहासाठी आयुर्वेदिक बरा संशोधन चाचणीत सामील आहे.
मधुमेहासाठी आयुर्वेदिक बरा पाच प्रमुख औषधी वनस्पतींचा आधार आहे – मेथी, कडू गोर्ड, जामुनबीज, गुडमार आणि विजयसार. प्रत्येकाची वेगळी बायोकेमिकल सिस्टम असते जी ग्लूकोज चयापचय पुनर्संचयित करते.
मेथी बियाण्यांमध्ये गॅलॅक्टोमैनॉन तंतू आणि 4 – हिड्रॉक्सीओयोसीन अमीनो ids सिड असतात. दोन्ही संयुगे ग्लूकोज शोषण कमी करून इंसुलिन संवेदनशीलता वाढवतात. दररोज कोमट पाण्यात 15 ग्रॅम मेलानोटर व्यवस्था पावडर घेत आहे मधुमेहासाठी आयुर्वेदिक बरा प्रभावी विचार केला आहे.
कडू खोडकरांचे चार बायोएक्टिव्ह घटक – पौलिपेप्टाइड, व्हिकलीटिन, चार्टिन आणि मोमर्डिसिन – इन्सुलिनस क्रियाकलाप दर्शवितो. संशोधन मासिक एथनोफार्माकोलॉजीचे जर्नल (2025) यांनी पुष्टी केली की सकाळची शेम 50 मिली आहे. कडू खोडीचा रस घेऊन उपवास ग्लूकोज 25 मिलीग्राम/डीएल. हे का पर्यंत कमी झाले मधुमेहासाठी आयुर्वेदिक बरा बिटर गॉर्ट चर्चेत सर्वात जास्त उद्धृत आहे.
जामुन बियाणे बियाणे पावडरमध्ये जांबोलिन आणि जांबोकिन ग्लूकोसेरीस प्रतिबंधित करतात. आयआयटी – दिल्ली आणि आयशच्या संयुक्त अभ्यासाने (२०२24) 600 रूग्णांवर सलग तीन महिने 5 ग्रॅम सीडपाउडरचा सेवन केला. परिणामी, एचबीए 1 सीने 0.9 % घट नोंदविली –मधुमेहासाठी आयुर्वेदिक बरा हे 'फक्त शेजारीच नाही, मेनलाइन थेरपी' मानले जात असे.
गुडमार लीफमधील मिनीमिक acid सिड cellse पेशींना पुनर्रचना करून इन्सुलिन स्राव वाढवते. याला 'शिकराष्ट्र' देखील म्हणतात. 250 मिलीग्राम प्लाझ्मा इन्सुलिन 6 म्यू/एल दिवसातून दोनदा कॅप्सूल घेऊन वाढली – क्लिनिकल चाचणी, एम्स (2023). मधुमेहासाठी आयुर्वेदिक बरा हे औषध 'इन्सुलिन रिस्टोरिंग' पैलूमध्ये मध्यवर्ती भूमिकेत आहे.
विजयसारच्या लाकडापासून बनविलेल्या काचेच्या पिण्याचे पाणी शतकानुशतके जुने आहे. ऑक्सिडेटिव्ह तणावापासून लेपचन्स फ्लेव्होनॉइड्स -पेशींचे संरक्षण करतात. महाराष्ट्रात 30 दिवसांत सरासरी पोस्ट ऑफिस ग्लूकोज 35 मिलीग्राम/डीएल कमी झालेल्या सामुदायिक अभ्यासाने कमी केले – आणखी एक उदाहरण मधुमेहासाठी आयुर्वेदिक बरा केवळ तत्त्वच नाही तर ते व्यावहारिक परिणाम देखील देते.
बरेच समीक्षक ते विचारतात मधुमेहासाठी आयुर्वेदिक बरा किती 'उत्साही' दावे आहेत. 2020-25 दरम्यान, क्लिनिकल ट्रायल रेजिस्ट्री ऑफ इंडिया (सीटीआरआय) मध्ये 57 डबल -ब्लाइंड चाचण्या नोंदविल्या गेल्या, त्यापैकी 39 डेटा प्रकाशित केला गेला. याचे नमुने 100-11,200 पर्यंत होते आणि कालावधी किमान 12 आठवडे होता.
मधुमेहासाठी आयुर्वेदिक बरा जेव्हा रुग्ण अन्न, व्यायाम आणि मानसिक आरोग्यास समान महत्त्व देतो तेव्हाच हे टिकाऊ असते.
दररोज 45 मिनिटे जलद किंवा 30 मिनिटे सूर्य नमस्कर ज्ञात योग सत्र; कोण मानक सूचित करतो की यामुळे इन्सुलिनची संवेदनशीलता 12 %वाढते.
ध्यान, प्राणायाम आणि योगनिद्रा कॉर्टिसोलची पातळी कमी करते, ज्यामुळे कारणे मधुमेहासाठी आयुर्वेदिक बरा च्या हार्मोनल इकोसिस्टम संतुलित आहे.
'मधुमेहासाठी आयुर्वेदिक बरा' बाजारात बाजारात असंख्य पावडर आणि कॅप्सूल उपलब्ध आहेत. आयुष मंत्रालयाच्या आश्चर्यचकित तपासणीत (जानेवारी 2025) 17 % नमुने भेसळ आढळले. म्हणून केवळ जीएमपी देणारं ब्रँड निवडा.
इन्सुलिन किंवा मेटफॉर्मिन, डॉक्टरांच्या देखरेखीखाली रूग्ण घेणारे रुग्ण मधुमेहासाठी आयुर्वेदिक बरा कार्यक्रम सुरू केला पाहिजे. अचानक औषधांच्या कार्यामुळे धोकादायक हायपरग्लाइसीमिया किंवा हायपोग्लाइसीमिया होऊ शकते.
या गटांमध्ये औषधी वनस्पतींशी संबंधित पुरेसा डेटा नाही. कुशलतेने सल्ला मधुमेहासाठी आयुर्वेदिक बरा याक्षणी दत्तक घेण्याची शिफारस केलेली नाही.
स्वदेशी उद्योगांच्या मते, मधुमेहासाठी आयुर्वेदिक बरा २०२25 मध्ये जोडलेल्या उत्पादनांचे बाजार मूल्य 7.7 अब्ज डॉलर्स होते, जे २०२२ च्या तुलनेत २ %% जास्त आहे. हर्बल किसान याचा थेट फायदा होत आहे – विशेषत: राजस्थान, मध्य प्रदेश आणि केरळमध्ये.
मधुमेहाने भारतासाठी आरोग्य राज्य घेतले आहे. या आव्हानाचा सामना करण्यासाठी मधुमेहासाठी आयुर्वेदिक बरा एक मल्टी -फेसिटेड सोल्यूशन ऑफर करते -जेथे औषधी वनस्पती, वैज्ञानिक अभ्यास, जीवन -सुधार आणि सरकारी सहकार्य एकमेकांना पूरक आहे. जरी दीर्घकालीन क्लिनिकल डेटा आणि काटेकोरपणे लागू असलेल्या गुणवत्तेच्या मानकांची आवश्यकता असली तरीही प्रारंभिक परिणाम दर्शविते की योग्यरित्या अवलंबल्यास मधुमेहासाठी आयुर्वेदिक बरा केवळ रक्तातील साखर नियंत्रणच नव्हे तर रोगावरही हल्ला करू शकत नाही.
