กระทรวงดิจิทัลเพื่อเศรษฐกิจและสังคม (ดีอี) กำลังผลัดใบอีกครั้ง ตั้งแต่เจ้ากระทรวง “ประเสริฐ จันทรรวงทอง” รองนายกรัฐมนตรีและรัฐมนตรีว่าการกระทรวงดีอี ในจังหวะเดียวกับฤดูกาล “เกษียณ” และโยกย้ายข้าราชการระดับสูง อีกหลายคนตั้งแต่ระดับผู้อำนวยการสำนักอย่าง “ณัฐพล นิมมานพัชรินทร์” ผู้อำนวยการสำนักส่งเสริมเศรษฐกิจดิจิทัล (ดีป้า), ภุชพงค์ โนดไธสง ผู้อำนวยการสำนักงานสถิติแห่งชาติ จนถึง รองปลัด “ดร.ปิยนุช วุฒิสอน”, “ณัฐพล ณัฏฐสมบูรณ์” รองปลัด และอดีตประธานบอร์ด บมจ.โทรคมนาคมแห่งชาติ ที่โยกย้ายไป
ขณะที่ ศ.พิเศษวิศิษฏ์ วิศิษฏ์สรอรรถ ปลัดกระทรวงดีอี ก็กำลังจะเกษียณอายุราชการในวันที่ 30 ก.ย.นี้
“ประชาชาติธุรกิจ” มีโอกาสพูดคุยกับ “วิศิษฏ์” ถึงประเด็นการเปลี่ยนผ่าน และภาระงานที่อยากให้ลุล่วงก่อนเกษียณ ซึ่งเจ้าตัวบอกเล่าเสมอว่า “ผ่านการร่วมงานกับรัฐมนตรีมาแล้ว 4 ท่าน ถ้ารวมตอนเป็นอธิบดีด้วยก็ 8 ท่าน ทำได้ทุกอย่าง และร่วมงานได้กับทุกคน”
โดยเฉพาะเมื่อย้ายข้ามจากปลัดกระทรวงยุติธรรม มาสู่ปลัดดีอี ในปี 2565 ที่อยู่ในช่วงของการเร่งตรา พ.ร.ก.มาตรการป้องกันและปราบปรามอาชญากรรมทางเทคโนโลยี พ.ศ. 2566 และการแก้ไขเพิ่มเติมฉบับที่ 2 ในปี 2568 จนมีผลบังคับให้สถาบันการเงิน ค่ายโทรคมนาคม และแพลตฟอร์มดิจิทัล ต้องมีส่วนร่วมในการชดใช้อาชญากรรมทางเทคโนโลยี
รวมไปถึงการปรับแก้ พ.ร.ก.สินทรัพย์ดิจิทัล เพื่อสกัดการฟอกเงินของมิจฉาชีพ ที่เรียกได้ว่าเป็นอีกหนึ่งผลงานโบแดงของ “ดีอี” ภายใต้การนำของ “ประเสริฐ จันทรรวงทอง”
“ไม่ใช่เรื่องยาก แต่ท้าทายที่ต้องทำกฎหมายร่วมกับคนหลายฝ่าย ตัวงานเป็นเรื่องที่ทำได้ แต่ไม่ได้ทำคนเดียว อย่างเรื่องสแกมเมอร์ ก็ทำหลายฝ่าย เช่นกันกับเรื่องรัฐบาลดิจิทัลที่ทำคนเดียวไม่ได้ ฉะนั้นทุกงานท้าทายในเรื่องการทำงานร่วมกับคนอื่น ๆ”
“ศ.พิเศษวิศิษฏ์” กล่าวต่อว่า การเป็นปลัดที่ดีอีได้ออกกฎหมายหลายฉบับ ไม่ใช่แค่ 2 พ.ร.ก.ข้างต้น ซึ่งตนเองก็อยากให้ผ่านก่อนเกษียณ 1.คือการแก้กฎหมายไปรษณีย์ไทย และ 2.พ.ร.บ.อุตุนิยมวิทยา และ3.กฎหมายธุรกรรมอิเล็กทรอนิกส์อันใหม่ ที่เรียกว่า Model Law on Electronic Transferable Records (MLETR) และ 4 กฎหมายเกม
สำหรับการแก้ พ.ร.บ.การไปรษณีย์ 2477 เป็นการแก้ไขร่างกฎหมายที่มีอายุเกือบร้อยปี เพื่อให้มีคณะกรรมการที่ตั้งขึ้นเพื่อกำกับดูแลกิจการขนส่งโลจิสติกส์ที่เติบโตอย่างรวดเร็ว ซึ่งร่างได้ผ่านการรับฟังความคิดเห็น และการพิจารณาของคณะรัฐมนตรีแล้ว เหลือการนำเสนอเข้าสู่กลไกรัฐสภา ทว่ามีการดึงร่างออกมาพิจารณาใหม่ในส่วนของ “คณะกรรมการ” โดยฝ่ายกฎหมายกระทรวงดีอี
เพื่อนำมาพิจารณาสัดส่วนของคณะกรรมการที่ตั้งขึ้นเพื่อรักษาการกฎหมายนี้
“ร่างกฎหมายไปรษณีย์ฉบับแก้ไขนี้ออกแบบให้คณะกรรมการควบคุมไปรษณีย์-กิจการขนส่งโลจิสติกส์มีอิสระสูง จึงอาจขาดจุดยึดโยงกับภาครัฐอย่างเพียงพอ จึงต้องมีการปรับแก้ เรามีข้อสังเกตว่าการดูแลงานไปรษณีย์ในหลาย ๆ ประเทศ ไม่ว่าทางยุโรปหรือประเทศทางเอเชีย จะมีจุดยึดโยงที่คณะกรรมการต้องเกี่ยวกับภาคราชการอยู่บ้าง เพื่อให้สามารถสนับสนุนงานรัฐได้ โดยกระทรวงที่กำกับดูแลควรมีตำแหน่งในคณะกรรมการเพื่อกำหนดทิศทาง”
และยังมีรายละเอียดอีกบางส่วน เช่น จดหมายใครจะเป็นคนส่ง สิ่งของจะควบคุมอย่างไร และแพลตฟอร์มการค้าและขนส่งจะดูแลอย่างไร ดังนั้นกฎหมายจึงต้องครอบคลุมการควบคุมดูแลการส่งสิ่งของ ซึ่งปัจจุบันยังไม่มีการกำกับดูแลที่ชัดเจน เพื่อป้องกันปัญหาที่อาจเกิดขึ้นจากการเชื่อมโยงระหว่างผู้ส่ง และแพลตฟอร์ม ไม่ใช่ว่าใครอยากเปิดขนส่งอะไรก็ได้
“เดี๋ยวนี้แพลตฟอร์ม มีการตั้งบริษัทมาส่งเองก็มี คาดว่าร่างกฎหมายฉบับใหม่จะเขียนเสร็จในเดือนนี้ ต้องผ่านกระบวนการประชาพิจารณ์อีกหนึ่งเดือนก่อนส่งไปสภา ซึ่งผมอยากให้เสร็จก่อนเกษียณ”
ส่วน พ.ร.ฎ.แพลตฟอร์มดิจิทัล และกฎหมายอื่น ๆ ของสำนักพัฒนาธุรกรรมทางอิเล็กทรอนิกส์ หรือ ETDA เป็นตัวควบคุมแพลตฟอร์มดิจิทัล เรียกว่า “พอใช้ได้” ในการกำกับแพลตฟอร์มดิจิทัล ซึ่งการออกกฎหมายควบคุมแพลตฟอร์มมีความเกี่ยวข้องกับหลายฝ่ายต้องพิจารณาอย่างรอบคอบถึงผลกระทบต่อธุรกิจระหว่างประเทศและความมั่นคง
“ถ้าคุมมากไปแล้วคนเขาไม่ยอมรับ หรือมีประเด็นมาก อาจจะมีปัญหามากกว่าเดิม”
ขณะนี้กำลังเตรียมกฎหมายตัวใหม่ที่จะช่วยธุรกรรมที่เกี่ยวกับการค้าส่งออก คือ Model Law on Electronic Transferable Records (MLETR) เป็นกฎหมายแม่แบบว่าด้วยเอกสารที่สามารถโอนเปลี่ยนมือได้ทางอิเล็กทรอนิกส์ (เช่น เช็ค, ตั๋ว, ใบหุ้น, ใบตราสาร) ซึ่งจำเป็นอย่างยิ่งต่อการสนับสนุนการค้าและการขนส่งสินค้าระหว่างประเทศ โดย ETDA จะเป็นผู้รับผิดชอบในการร่าง และกำลังอยู่ในระหว่างการปรับแก้
“กฎหมายนี้จะช่วยให้เอกสารสำคัญต่าง ๆ แปลงเป็นรูปแบบอิเล็กทรอนิกส์ได้อย่างมีประสิทธิภาพ และปลอดภัย”
ในส่วนของ พ.ร.บ.อุตุนิยมวิทยา จะเป็นการกำหนดอำนาจหน้าที่ของกรมอุตุนิยมวิทยา ในระดับกฎหมายแม่บทไว้เป็นการเฉพาะ เนื่องจากยังไม่มีกฎหมายที่ชัดเจน และปัจจุบันมีภาคเอกชนเข้ามาทำธุรกิจเกี่ยวกับพยากรณ์อากาศมากขึ้น กฎหมายนี้จะช่วยกำหนดมาตรการไว้ ซึ่งขั้นตอนต่าง ๆ เเล้วเสร็จหมดแล้ว และเตรียมผ่านขั้นสุดท้ายที่สภาเช่นกัน ขณะที่ พ.ร.บ.ส่งเสริมอุตสาหกรรมเกม และดิจิทัลคอนเทนต์ สำนักงานส่งเสริมเศรษฐกิจดิจิทัลดูแล ก็อยู่ในขั้นตอนการร่างและเสนอเช่นกัน
นอกจากนี้ยังมีงานอีกหลายส่วนที่ต้องยกระดับต่อ โดยเฉพาะเรื่องอาชญากรรมทางเทคโนโลยี เรื่องสแกมเมอร์ ที่มีการยกศูนย์ AOC1441 เป็นศูนย์ปฏิบัติการเพื่อป้องกันและปราบปรามอาชญากรรมทางเทคโนโลยี (ศปอท.) ต้องดำเนินการเชื่อมโยงข้อมูลมากขึ้น
ปลัดกระทรวงดีอีทิ้งท้ายด้วยว่า งานอีกส่วนที่สำคัญ คือ เรื่องรัฐบาลดิจิทัล ที่ต้องเดินหน้านำระบบไร้กระดาษ e-Document ซึ่งขณะนี้ใช้ไปแล้วในกว่า 16 กระทรวง มีผู้ใช้งานหลายแสนคน รวมถึงการบริหารจัดการข้อมูลข่าวสาร และนโยบาาย Cloud First Policy และการเชื่อมโยงเอไอมาใช้งานในหน่วยงานราชการ ซึ่งกระทรวงดีอีจะต้องเข้าไปช่วยทุกหน่วยงาน
