उत्तराखंड : उत्तरकाशी, उत्तराखंडच्या नेलांग व्हॅलीमध्ये 51 प्रकारच्या औषधी वनस्पती आढळतात, या रोगांवर रामबाण उपाय देतात. आक्रमक प्रजातींपासून वाढता धोका: शास्त्रज्ञांच्या मते,नेलांग व्हॅलीमध्ये काही आक्रमक प्रजाती देखील आढळतात. येथील जैवविविधतेला याचा फटका बसत आहे.

उत्तरकाशीच्या नेलांग व्हॅलीमध्ये 51 प्रकारच्या औषधी वनस्पती आढळतात. यापैकी, 33 प्रजाती आधीच पारंपारिक औषधांमध्ये वापरल्या जातात. जी.बी.पंत नॅशनल इन्स्टिट्यूट ऑफ हिमालयन एन्व्हायर्नमेंटच्या शास्त्रज्ञांनी केलेल्या अभ्यासात ही बाब समोर आली आहे.

नेलांग व्हॅली, व्यास, दऱ्या इत्यादी खोऱ्या ट्रान्स हिमालयन प्रदेशात आहेत. या भागात पावसाचे प्रमाण खूपच कमी आहे, या कारणास्तव याला थंड वाळवंट देखील म्हणतात. जी.बी.पंत नॅशनल इन्स्टिट्यूट ऑफ हिमालयन एन्व्हायर्नमेंट श्रीनगर गढवाल शाखा व मुख्य शाखेसह,हेमवती नंदन बहुगुणा गढवाल विद्यापीठ इत्यादी संस्थांमधील शास्त्रज्ञांनी 2019 ते 2022 या कालावधीत उत्तरकाशीच्या नेलांग खोऱ्यात असलेल्या प्रजातींचा अभ्यास केला.

नुकत्याच प्रकाशित झालेल्या संशोधनानुसार, शास्त्रज्ञांना या भागात 68 प्रकारच्या प्रजाती आढळल्या. त्यापैकी सर्वाधिक 51 प्रजाती वनौषधींच्या आहेत व त्यामध्ये 13 झुडपे, एक वेल आणि तीन प्रजातींच्या झाडांचा समावेश होता.शास्त्रज्ञांच्या मते, येथे असलेल्या 51 औषधी वनस्पतींपैकी 33 औषधी प्रजाती सर्वात महत्त्वाच्या आहेत.

ज्या हिमालयीन प्रदेशातील हर्बल औषधांच्या पारंपारिक पद्धतीमध्ये वापरल्या जातात. ही औषधे डोकेदुखी, ताप, जुलाब, त्वचारोग इत्यादींवर गुणकारी ठरतात. जी.बी.पंत संस्थेचे माजी शास्त्रज्ञ डॉ.विक्रम सिंह नेगी सांगतात हा अभ्यास उत्तरकाशीच्या नेलांग व्हॅलीमध्ये आढळणाऱ्या प्रजातींवर करण्यात आला आहे. या भागात एकूण 68 प्रजाती आढळून आल्या. यापैकी 33 औषधी प्रजाती पारंपारिक औषधांमध्ये मोठ्या प्रमाणावर वापरल्या जातात.

शास्त्रज्ञांच्या मते, नेलांग व्हॅलीमध्ये काही आक्रमक प्रजाती देखील आढळतात. येथील जैवविविधतेला याचा फटका बसत आहे. आक्रमक प्रजातींबरोबरच वाढते पर्यटन आणि जागतिक तापमानवाढ यामुळेही प्रजाती धोक्यात येत आहेत.

3600 मीटरपेक्षा जास्त वृक्षांची प्रजाती नाही ,

या संशोधनात शास्त्रज्ञांनी 3100 ते 4300 मीटर उंचीवर असलेल्या नेलांग व्हॅलीचा अभ्यास केला होता. या अभ्यासात, शास्त्रज्ञांना असे आढळून आले की कमी उंचीवर वृक्षांच्या प्रजाती जास्त प्रमाणात आढळतात.3600 मीटरपेक्षा जास्त उंचीवर झाडाची एकही प्रजाती अस्तित्वात नव्हती. या उंचीवर अल्पाइन चाऱ्याचे मैदान सुरू होते.