टेक्नो..........लोगो
P25N36946
आजच्या डिजिटल युगात इंटरनेट आपल्या जीवनाचा अविभाज्य भाग बनले आहे. हे जनता, डिव्हाइस आणि माहितीला जगभर जोडते; परंतु कधी तुम्ही विचार केला आहे का की, तुमचा मोबाईल, लॅपटॉप किंवा स्मार्टटीव्ही वेबसाइट शोधतो किंवा संदेश पाठवतो ते कसे? याचे उत्तर आयपी अॅड्रेस या संकल्पनेत आहे. आयपी अॅड्रेस म्हणजे इंटरनेट प्रोटोकॉल (IP) अॅड्रेस. हा तुमच्या डिव्हाइसचा इंटरनेटवरील पत्ता आहे. तुमच्या घराचा पोस्टल पत्ता असतो तसेच प्रत्येक इंटरनेटशी जोडलेल्या डिव्हाइसचा वेगळा आयपी अॅड्रेस असतो. हा अॅड्रेस नसल्यास इंटरनेटला माहिती कोणत्या डिव्हाइसवर पाठवायची आहे हे कळणार नाही. त्याचे महत्व समजावून घेऊया.

- rat७p१.jpg -
P25N36919
- प्रा. स. द. लाटकर
sdlatkar@git-india.edu.in
---
इंटरनेट जगाचा शांततामय नायक ः
आयपी ( IP) अॅड्रेस

आयपी पत्त्यांचे दोन मुख्य प्रकार आहेत:

IPv४ (इंटरनेट प्रोटोकॉल व्हर्जन ४): हा जुना प्रकार आहे जो अंकांनी आणि डॉट्सनी बनलेला असतो, जसे १९२.१६८.१.१. हा प्रकार सर्वसामान्य आहे; पण इंटरनेटच्या विस्तारामुळे यातील अॅड्रेस कमी पडत आहेत.

IPv६ (इंटरनेट प्रोटोकॉल व्हर्जन ६): जास्त डिव्हाइस हाताळण्यासाठी IPv६ तयार करण्यात आला आहे. यात अक्षरे व अंक यांचा उपयोग होतो, जसे २००१:०db८:८५a३:००००:००००:८a२e:०३७०:७३३४. यामध्ये असंख्य नवीन अॅड्रेस उपलब्ध आहेत. जसजसे इंटरनेटशी जोडलेल्या उपकरणांची संख्या वाढत आहे. स्मार्टफोन, लॅपटॉप, स्मार्ट होम गॅझेट्स आणि इंटरनेट ऑफ थिंग्स (IoT) उपकरणे. तसे वेगळ्या IP अॅड्रेसची मागणीही वाढली आहे. IPv६ या आधुनिक प्रणालीने या वाढत्या गरजांना उत्तर दिले आहे ज्यामुळे असंख्य नवीन अॅड्रेसचा पुरवठा होतो. IPv६ केवळ अधिक अॅड्रेस उपलब्ध करून देत नाही तर जलद इंटरनेट सेवा आणि सुधारित सुरक्षादेखील प्रदान करते. आपण ‘www.google.com’ असे नाव ब्राउझरमध्ये टाइप करता तेव्हा तुमचा ब्राउझर थेट त्या वेबसाइटवर पोहोचत नाही. या ऐवजी, डोमेन नेम सिस्टिम (DNS) नावाच्या इंटरनेटच्या अॅड्रेस बुकशी संवाद साधतो. DNS हे वेबसाईटचे नाव एका विशिष्ट संख्यात्मक IP अॅड्रेसमध्ये रूपांतरित करते ज्यामुळे तुमचा ब्राउझर योग्य सर्व्हरशी संपर्क साधतो. योग्य अॅड्रेस सापडल्यावर तुमची विनंती त्या सर्व्हरकडे पाठवली जाते आणि तुम्हाला हवी असलेली वेबसाइट तुमच्यापर्यंत पोहोचते. ही संपूर्ण प्रक्रिया काही सेकंदांत होते आणि तुमचा ब्राउझिंग अनुभव वेगवान बनतो.
प्रत्येक डिव्हाइसला त्याचा वेगळा आयपी अॅड्रेस असतो ज्यामुळे ते इंटरनेटवर ओळखले जाते; मात्र, सायबर गुन्हेगार या अॅड्रेसचा गैरवापर करू शकतात. यासाठी सुरक्षित नेटवर्क्सची गरज, मजबूत पासवर्ड वापरणे आणि विश्वासार्ह अँटिव्हायरस सॉफ्टवेअरचा वापर अत्यावश्यक आहे. आयपी अॅड्रेसने आपले अंदाजे स्थान दर्शवले जाते. यामुळे तुम्हाला स्थानिक हवामान, जवळच्या रेस्टॉरंटची माहिती किंवा स्थानिक ठिकाणांची माहिती मिळते. आयपी अॅड्रेसचा वापर करून नेटवर्कमधील बिघाड दुरुस्त करता येऊ शकतो. उदा., राऊटर रिस्टार्ट करणे किंवा आयपी अॅड्रेस तपासून कनेक्टिव्हिटी आहे की नाही ओळखता येते.
आगामी काळात आयपी अॅड्रेसचे महत्व अधिक वाढणार आहे. प्रगत तंत्रज्ञानाच्या वापराने स्वयंचलित गाड्या, स्मार्ट होम्स आणि आरोग्यसेवा आयपी अॅड्रेसवर आधारित असतील. हे अॅड्रेस या प्रणालींना एकत्र ठेवून त्यांचे सुसंवाद सुनिश्चित करतील.
आयपी अॅड्रेस हा इंटरनेट जगाचा शांततामय नायक आहे जो कोट्यवधी उपकरणांचे कनेक्शन सांभाळतो. तो केवळ आकड्यांचा तुकडा नसून डिजिटल जगात मार्ग दाखवणारा दीपस्तंभ आहे. पुढच्या वेळी तुम्ही तुमचा आवडता शो स्ट्रीम कराल किंवा ई-मेल पाठवाल तेव्हा हे लक्षात ठेवा की, हा आयपी अॅड्रेस त्या सगळ्या प्रक्रियेचा मुख्य आधार आहे. डिजिटल तंत्रज्ञानाची गुंतागूंत सोपी करण्यासाठी आयपी अॅड्रेस समजणे महत्वाचे आहे. हे ज्ञान तुम्हाला डिजिटल युगात अधिक सजग आणि सुसज्ज ठेवेल.

(लेखक घरडा अभियांत्रिकी महाविद्यालयात प्राध्यापक आहेत.)