मुंबई : आठवड्यातून ९० तास आणि अगदी रविवारीही काम करण्याबद्दल लार्सन अँड टुब्रोचे अध्यक्ष एस.एन. सुब्रमण्यम यांचे विधान चर्चेचा विषय बनले आहे. या विधानानंतर, कामाच्या आयुष्यातील संतुलनावर पुन्हा एकदा चर्चा सुरू झाली आहे. महिंद्रा समूहाचे अध्यक्ष आनंद महिंद्रा यांनी उत्पादकतेवर लक्ष केंद्रित करण्याचे आवाहन केले आहे. ते म्हणाले की, कामाचे तास नव्हे तर उत्पादन महत्त्वाचे आहे. कामगार डेटाच्या विश्लेषणातून असे दिसून आले आहे की भारतीय कमी वेतनावर जास्त तास काम करत आहेत, तर उत्पादकता कमी आहे. ५१ टक्के भारतीय आठवड्यातून ४९ तास काम करतातभारतीय कामगार कायद्यानुसार दररोज ९ तासांपेक्षा जास्त काम करता कामा नये. यामध्ये अर्धा तास विश्रांती देखील समाविष्ट आहे. कर्मचाऱ्यांना आठवड्यातून किमान एक दिवस सुट्टी मिळण्याचा अधिकार आहे. आंतरराष्ट्रीय कामगार संघटनेच्या (ILO) मते, एक भारतीय कामगार आठवड्यात सरासरी ४६.७ तास काम करतो.भारत हा सर्वाधिक काम करणारी लोकसंख्या असलेल्या देशांपैकी एक आहे. येथे ५१ टक्के कर्मचारी आठवड्यातून ४९ तासांपेक्षा जास्त काम करतात. आयएलओच्या मते, हे १७० देशांमध्ये सर्वाधिक आहे. याउलट, भारतीय कर्मचाऱ्याचे किमान मासिक उत्पन्न फक्त २२० डॉलर आहे. भारतातील कामगार उत्पादकता (देशाच्या अर्थव्यवस्थेचे प्रति तास उत्पादन) फक्त 8 डॉलर आहे जी विकसनशील देशांमध्ये सर्वात कमी आहे. जी-२० देशांमध्ये भारतात सर्वाधिक नोकऱ्या आहेत पण पगार सर्वात कमी आहे. जास्त वेळ काम केल्याने उत्पादकता वाढत नाहीसंशोधनातून असे दिसून आले आहे की जास्त तास काम केल्याने उत्पादकता वाढेलच असे नाही. स्टॅनफोर्ड विद्यापीठातील अर्थशास्त्राचे प्राध्यापक जॉन पेनकावेल यांनी २०१४ मध्ये केलेल्या एका महत्त्वाच्या अभ्यासात असे आढळून आले की एका विशिष्ट मर्यादेपेक्षा जास्त काम केल्याने तुमची उत्पादकता कमी होऊ शकते. ५० तास काम केल्यानंतर कर्मचाऱ्याचे उत्पादन कमी होते आणि ५५ तास काम केल्यानंतर ते आणखी कमी होते.७० तास काम करणारी व्यक्ती त्या अतिरिक्त १५ तासांमध्ये फार काही करू शकत नाही. शिवाय, जास्त वेळ काम करणे देखील घातक ठरू शकते. जागतिक आरोग्य संघटना आणि आयएलओने २०२१ मध्ये केलेल्या विश्लेषणातून असे दिसून आले आहे की २०१६ मध्ये जास्त कामाच्या तासांमुळे स्ट्रोक आणि हृदयरोगामुळे जवळजवळ तीन-चतुर्थांश लोकांचा मृत्यू झाला. यापैकी मध्यमवयीन आणि पुरुषांना सर्वाधिक त्रास झाला. अनेक देशांमध्ये ओव्हरटाइमसाठी अतिरिक्त पैसेकामगार कायद्यांमध्ये ओव्हरटाईमबाबतही तरतुदी करण्यात आल्या आहेत. अनेक देशांमध्ये ओव्हरटाइम प्रीमियम नियमित वेतनापेक्षा ५० टक्क्यांनी जास्त असतो. भारतातील ब्लू कॉलर कामगार (बांधकाम कामे, मशीन ऑपरेटर इ.) त्यांच्या सामान्य वेतनाच्या दुप्पट दराने ओव्हरटाईमसाठी पात्र आहेत. तसेच, व्हाइट कॉलर कर्मचारी (व्यवस्थापक, पर्यवेक्षक आणि कंत्राटी कामगार) यांच्यासाठीच्या तरतुदी स्पष्ट नाहीत.