हार्मोन्स आपल्या शरीरासाठी संदेशवाहक म्हणून काम करतात. ते शरीराच्या विविध कार्यांवर नियंत्रण ठेवतात, जसे की पचनक्रिया, मनःस्थिती, प्रजनन क्षमता, झोप आणि वजन. महिलांना हार्मोनल इम्बॅलेन्सचा धोका जास्त असतो, ज्याची अनेक कारणे आहेत. हार्मोनल असंतुलनामुळे थकवा, ताण, वजन वाढणे, मुरुमे आणि इतर आरोग्याशी निगडीत समस्या उद्भवू शकतात, परंतु काही नैसर्गिक पद्धतींनी हे हार्मोन्स देखील संतुलित केले जाऊ शकतात.
हार्मोनल बॅलन्ससाठी पोषण सर्वात महत्वाचे आहे. प्रथिने, निरोगी चरबी, फायबर आणि अँटिऑक्सिडंट्सने समृद्ध आहार घ्यावा. ओमेगा-३ फॅटी अॅसिड (जसे की मासे, जवस बियाणे) आणि व्हिटॅमिन डी हार्मोन्स नियंत्रित करण्यास मदत करतात. प्रक्रिया केलेले पदार्थ आणि साखरेपासून दूर रहा, कारण यामुळे इन्सुलिनची पातळी कमीजास्त होऊ शकते.
ताणतणावामुळे कॉर्टिसोल हार्मोनची पातळी वाढते, ज्यामुळे इतर हार्मोन्स असंतुलित होतात. योगासने, ध्यानधारणा, दीर्घ श्वास घेण्याचे व्यायाम आणि पुरेशी झोप घेतल्याने ताण कमी करता येतो . यामुळे शरीरातील हार्मोनल संतुलन राखण्यास मदत होते.
हार्मोन्स संतुलित करण्यात शारीरिक हालचाली महत्त्वाची भूमिका बजावतात. चालणे, धावणे, योगा आणि स्ट्रेंथ ट्रेनिंग यासारखे व्यायाम इन्सुलिनची पातळी वाढवते आणि स्ट्रेस हार्मोन्स कॉर्टिसोल कमी करतात. परंतु, जास्त व्यायामामुळे हार्मोनल असंतुलन देखील होऊ शकते, म्हणून नियमित व्यायाम करा.
झोपेचा अभाव हे हार्मोनल असंतुलनाचे एक प्रमुख कारण आहे. झोपेच्या दरम्यान शरीर हार्मोन्सची दुरुस्ती आणि नियमन करते. 7 ते 8 तास गाढ झोप घेणे महत्वाचे आहे. झोपण्यापूर्वी मोबाईल आणि लॅपटॉपचा वापर कमी करा , कारण त्याचा मेलाटोनिन हार्मोनवर परिणाम होतो.
ऍवोकॅडो, नट्स, ऑलिव्ह ऑइल आणि नारळ तेल यांसारखे निरोगी चरबी हार्मोन्सच्या निर्मितीस मदत करतात. हे चरबी कोलेस्टेरॉल संतुलित करतात, जे हार्मोन्स तयार करण्यास मदत करते. याशिवाय, ते इन्सुलिन संवेदनशीलता देखील वाढवतात.
जास्त साखर आणि रिफाइंड कार्ब्स खाल्ल्याने इन्सुलिनची पातळी वाढते, ज्यामुळे हार्मोनल असंतुलन होऊ शकते. त्याऐवजी, कमी ग्लायसेमिक इंडेक्स असलेले अन्नपदार्थ खा, जसे की संपूर्ण धान्य, डाळी आणि हिरव्या भाज्या.
ग्रीन टी आणि अश्वगंधा चहा यांसारखे काही हर्बल टी हार्मोनल संतुलन सुधारण्यास मदत करतात. अश्वगंधा आणि शतावरी सारखे हर्बल सप्लिमेंट्स देखील हार्मोन्स संतुलित करण्यास मदत करतात. परंतु डॉक्टरांचा सल्ला घेतल्यानंतरच त्यांचा वापर करा.
दैनंदिन जीवनात आपण प्लास्टिक, कीटकनाशके आणि सौंदर्यप्रसाधने यासारख्या अनेक रसायनांच्या संपर्कात येतो. ही रसायने अंतःस्रावी प्रणालीवर परिणाम करू शकतात. बीपीए-मुक्त प्लास्टिक आणि नैसर्गिक उत्पादने वापरून हे टाळता येते.
हेही वाचा : Health Tips : शरीरातील लोहाचे प्रमाण वाढवतील हे पदार्थ
संपादित – तनवी गुडे
