भारत सरकार भारतीय रेल्वे केटरिंग आणि टूरिझम कॉर्पोरेशन (आयआरसीटीसी) आणि भारतीय रेल्वे वित्त महामंडळ (आयआरएफसी) टू 'नवरतना' या निर्णयाची स्थिती दिल्यास या दोन कंपन्यांना अधिक स्वायत्तता आणि आर्थिक स्वातंत्र्य मिळेल, जेणेकरून ते त्यांचे निर्णय जलद घेण्यास सक्षम असतील आणि भारतीय रेल्वेच्या विकासास अधिक योगदान देतील.
आयआरसीटीसी आणि आयआरएफसीची ओळख झाली
आयआरसीटीसी (भारतीय रेल्वे केटरिंग आणि टूरिझम कॉर्पोरेशन) भारतीय रेल्वेची सहाय्यक कंपनी आहे, कोण ऑनलाइन तिकिट बुकिंग, केटरिंग सेवा आणि पर्यटन सुविधा प्रदान करते की रेल्वेच्या डिजिटल सेवांमध्ये त्याचे महत्त्वपूर्ण योगदान आहे.
आयआरएफसी (भारतीय रेल्वे वित्त महामंडळ) भारतीय रेल्वे आर्थिक आवश्यकता कंपनी आहे. ही रेल्वे पायाभूत सुविधा विकास आणि नवीन प्रकल्पांसाठी भांडवल उभारणी हे कार्य करते
'नवरत्ना' मिळविणे म्हणजे काय?
नवरतना स्थितीमुळे या कंपन्यांकडे अनेक प्रकारचे प्रकार आहेत आर्थिक आणि प्रशासकीय हक्क मिळतातयामुळे त्यांना सरकारच्या मंजुरीशिवाय त्यांच्या व्यवसायाशी आणि तपशीलांशी संबंधित निर्णय घेण्याची परवानगी मिळते.
आता आयआरएफसी आणि आयआरसीटीसी हे फायदे असतीलः
- सरकारच्या मंजुरीशिवाय निव्वळ किमतीच्या ₹ 1000 कोटी किंवा 15% (जो कमी आहे) गुंतवणूक करू शकतो.
- परदेशी बाजारपेठेतून बॉन्ड्स सोडवून पैसे गोळा करण्याची सूट मिळेल
- प्रकल्प आणि नवीन योजना जलद अंमलात आणण्यास सक्षम असतील.
- प्रतिभावान कर्मचार्‍यांना आकर्षित करण्यासाठी आपण एक चांगली पगाराची रचना तयार करण्यास सक्षम असाल.
आयआरएफसीची आर्थिक कामगिरी
आयआरएफसी आर्थिक वर्ष 2023-24 मध्ये चमकदारपणे सादर केले:
- एकूण व्यवसाय: 26,644 कोटी
- निव्वळ नफा: 6,412 कोटी
- एकूण मालमत्ता: 49,178 कोटी
हे स्पष्ट आहे की कंपनीचे आर्थिक स्थिती जोरदार मजबूत आहे आणि ते रेल्वे आहे नवीन प्रकल्पांना निधी देण्यासाठी सक्षम होईल
नवरतना स्थिती कशी मिळवावी?
कोणत्याही सार्वजनिक क्षेत्रातील कंपनीला (पीएसयू) नवरात्ना होण्यासाठी काही अटी पूर्ण कराव्या लागतात:
- प्रथम कंपनी श्रेणी -1 ची स्थिती शोधली पाहिजे.
- कंपनीची सरासरी वार्षिक उलाढाल ₹ 5,000 कोटी पेक्षा जास्त असावे.
- कंपनीचा निव्वळ नफा ₹ 1,500 कोटी पेक्षा जास्त असावे.
- कंपनी १०,००,००० कोटी पेक्षा जास्त संपत्ती असावे.
- सरकारने ठरवलेल्या प्रमाणात कमीतकमी 60 गुण (100 पैकी) घ्यावेत.
कोणत्या कंपन्या आधीपासूनच 'नवरत्ना' आहेत?
आयआरसीटीसी आणि आयआरएफसी व्यतिरिक्त, 25 इतर कंपन्यांनी आधीच नवरतना स्थिती प्राप्त केली आहे. या प्रमुख कंपन्या आहेत:
- गेल इंडिया लिमिटेड (गेल)
- भारत इलेक्ट्रॉनिक्स लिमिटेड (बीईएल)
- तेल इंडिया लिमिटेड (तेल)
- रेल्वे विकास कॉर्पोरेशन लिमिटेड (आरव्हीएनएल)
- एनएचपीसी लिमिटेड (एनएचपीसी)
या निर्णयाचा रेल्वेला काय फायदा होईल?
- रेल्वेला अधिक आर्थिक संसाधने मिळतीलजे नवीन रेल्वे नेटवर्क, आधुनिकीकरण आणि प्रवासी सुविधा सुधारेल.
- रेल्वे सरकारच्या मंजुरीच्या प्रक्रियेमधून स्वातंत्र्य मिळतेजेणेकरून नवीन योजना जलद अंमलात आणल्या जातील.
- ही रेल्वे आंतरराष्ट्रीय स्तरावर स्पर्धा करण्यास सक्षम होईल आणि भारतीय रेल्वे जागतिक -क्लास पायाभूत सुविधा विकसित करण्यात मदत करेल.
