नवी दिल्ली : भारतीय अवकाश संशोधन संस्थेने (इस्रो) पुन्हा एकदा यशाला गवसणी घातली आहे. ‘‘स्पेडेक्स’ उपग्रह वेगळे करण्याचा (अनडॉकिंग किंवा डिडॉकिंग) प्रयोग यशस्वी झाला असल्याचे ‘इस्रो’ने गुरुवारी (ता.१३) जाहीर केले. यामुळे चंद्राचे संशोधन, मानवी अंतराळ मोहीम आणि स्वतःचे अंतराळ स्थानक बांधणे, अशा भारताच्या भावी काळातील अंतराळ मोहिमांसाठी मार्ग खुला झाला आहे.

अंतराळात दोन उपग्रह एकमेकांना जोडण्याच्या प्रक्रियेला ‘डॉकिंग’ आणि वेगळे करण्याच्या प्रक्रियेला ‘अनडॉकिंग’ म्हणतात. केंद्रीय पृथ्वी विज्ञान आणि विज्ञान आणि तंत्रज्ञान विभागाचे राज्यमंत्री जितेंद्रसिंह यांनी काल ‘एक्स’ वरील एका पोस्टमध्ये उपग्रहांचे यशस्वी ‘डी-डॉकिंग’ झाल्याचे जाहीर केले.

‘इस्रो’ने गेल्या वर्षी ३० डिसेंबरला ‘स्पेडेक्स’चे प्रक्षेपण केले. ‘डॉकिंग’ प्रयोगासाठी ‘एसडीएक्स ०१’ आणि ‘एसडीएक्स ०२’ हे दोन उपग्रह पृथ्वीच्या कक्षेत स्थापन केले होते. ‘इस्रो’ने १६ जानेवारी दोन उपग्रह ‘डॉक’ करण्यात यश मिळविले होते. त्यानंतर काल (गुरुवारी) सकाळी नऊ वाजून २० मिनिटांनी ‘स्पेडेक्स’ उपग्रहांचे ‘अनडॉकिंग’ करण्याची महत्त्वाचा प्रयोग पहिल्याच प्रयत्नात पूर्ण केला.

उपग्रहांचे ‘अनडॉकिंग’ ४६० किलोमीटरच्या वर्तुळाकार कक्षेत आणि ४५ अंशांच्या कोनात झाले. दोन्ही उपग्रह आता स्वतंत्रपणे कक्षेत फिरत आहेत आणि त्यांचे कार्य सुरळीत सुरू, असेही त्यात म्हटले आहे. वर्तुळाकार कक्षेत ‘डॉकिंग’ आणि ‘अनडॉकिंग’करण्यासाठी आवश्यक असलेल्या सर्व क्षमता ‘इस्रो’ने यशस्वीरीत्या प्रदर्शित केल्या आहेत.

‘डॉक’ केलेल्या उपग्रहांच्या कक्षेत कामगिरीचे सखोल विश्लेषण करण्यात आले आणि १० ते २५ मार्च दरम्यान ‘अनडॉकिंग’ची संधी असल्याचे लक्षात आले. या सर्व प्रक्रियेवर ‘इस्रो’च्या बंगळूर, लखनौ आणि मॉरिशस येथील केंद्रांची देखरेख होती. ‘अनडॉकिंग’चा हा महत्त्वाचा टप्पा गाठल्यानंतर ही दिवसांत उपग्रहांसह पुढील प्रयोग करण्याचे नियोजन आहे, असे ‘इस्रो’ने म्हटले आहे.

‘इस्रो’चे अध्यक्ष व्ही.नारायणन यांनी ही मोहीम तसेच यशस्वी केल्याबद्दल चमूचे अभिनंदन केले. ‘‘इस्रो’च्या इतिहासातील ही आणखी एक मोठी कामगिरी आहे. आम्ही उपग्रह यशस्वीरित्या ‘डी-डॉक’ केले आहेत.या प्रयोगासाठी केलेले प्रयत्न, कामाची व्याप्ती आणि हुशारी याची कल्पना मला आहे, ’’असे त्यांनी संदेशात म्हटले आहे.

अंतराळात भारताने मोठी कामगिरी केली आहे. अंतराळात ‘स्पेडेक्स’ उपग्रह यशस्वीपणे ‘डि-डॉक’ केल्याने ‘इस्रो’च्या पथकाचे अभिनंदन. आपल्याला आकाशही ठेंगणे आहे, हे पुन्हा एकदा आपल्या शास्त्रज्ञांनी सिद्ध केले आहे. हा क्षण आपल्यासाठी अभिमानास्पद आहे.

- अमित शहा, केंद्रीय गृहमंत्री