ผักกาดหัวเป็นพืชอัตลักษณ์ของจังหวัดสุรินทร์ จากคำขวัญจังหวัด “สุรินทร์ถิ่นช้างใหญ่ ผ้าไหมงาม ประคำสวย ร่ำรวยปราสาท ผักกาดหวาน ข้าวสารหอม งามพร้อมวัฒนธรรม”

โดยมีที่พื้นที่ต้นแบบปลูกผักกาดหัว ฟาร์มเซาะห์ บ้านโชค ม.1 ตำบลตาเบา อำเภอปราสาท จังหวัดสุรินทร์ ของนายจอมทัช กาญจนกิตติ์ พื้นที่ 18 ไร่

แต่อย่างไรก็ตาม ปัจจุบันผักกาดหัวที่นำมาแปรรูปเป็นผักกาดหวานผลผลิตยังมีจำนวนน้อย ไม่เพียงพอต่อความต้องการของตลาดและโรงงานรับซื้อในพื้นที่

ซึ่งสำนักงานเกษตรและสหกรณ์จังหวัดสุรินทร์ได้สำรวจพื้นที่ประเมินศักยภาพและความต้องการปลูกผักกาดหัวของเกษตรกรในพื้นที่ จ.สุรินทร์ พบว่า เกษตรกรสนใจและต้องการปลูกผักกาดหัว เนื่องจากเป็นพืชอายุสั้น ได้ผลตอบแทนเร็ว แปรรูปเพิ่มมูลค่าได้หลากหลาย และมีโรงงานรับซื้อในพื้นที่

โดยต้องการให้มีการสนับสนุนพันธุ์ปลูก องค์ความรู้ ระบบน้ำ เพื่อเป็นทางเลือกหลังฤดูทำนา หากปลูกในฤดูหนาวโรคแมลงรบกวนน้อย และต้องการให้โรงงานรับซื้อหัวสด

ทั้งนี้ การส่งเสริมปลูกผักกาดหัวใน จ.สุรินทร์ จะเป็นพืชทางเลือกหลังฤดูทำนาและเป็นพืชหลักได้ โดยสามารถจำหน่ายเป็นผลผลิตหัวสดและแปรรูปโดยการดองเค็ม หากเกษตรกรทำตามมาตรฐานที่โรงงานต้องการจะมีโรงงานรับซื้อใน จ.สุรินทร์ หลายแห่ง ขณะนี้ผลผลิตไม่เพียงพอต่อความต้องการของโรงงาน

โดยแต่ละปี จ.สุรินทร์ มีเกษตรกรผู้ปลูกผักกาดหัว ส่งเข้าโรงงานแปรรูปเป็นผลิตภัณฑ์โอท็อประดับ 5 ดาว เช่น ผักกาดหวานตรา 3 ผึ้ง ของดีที่ขึ้นชื่อของ จ.สุรินทร์ แต่ในช่วงหลังมาผลผลิตน้อยลง ประกอบกับความต้องการของตลาดมีปริมาณเพิ่มขึ้น ทำให้ผลผลิตไม่เพียงพอต่อความต้องการของตลาด

ดังนั้น นายชำนาญ ชื่นตา ผู้ว่าราชการจังหวัดสุรินทร์ จึงได้ดำเนินการให้หน่วยงานที่เกี่ยวข้อง เร่งบูรณาการขับเคลื่อนส่งเสริมเกษตรกรได้สนใจหันมาปลูกผักกาดหัวให้มากขึ้น ซึ่งจะเป็นพืชทางเลือกหนึ่งของเกษตรกรหลังฤดูการทำนาและเป็นพืชหลักได้ และเกษตรกรมีรายได้เพิ่มขึ้น

และเพื่อเป็นการเพิ่มประสิทธิภาพการปลูกผักกาดหัวและเป็นการส่งเสริมให้เกษตรกรมีรายได้ตามนโยบาย ตลาดนำ นวัตกรรมเสริม เพิ่มรายได้ โดยการพัฒนาและส่งเสริมให้มีการปลูกผักกาดหัวทั้งผลสด และแปรรูปเป็นผักกาดหวาน ทางสำนักงานเกษตรและสหกรณ์จังหวัดสุรินทร์ จึงจัดทำโครงการเพิ่มประสิทธิภาพการจัดทำแผนฟื้นฟูการผลิตผักกาดหัวและการจัดการธุรกิจผลิตภัณฑ์คุณภาพจังหวัดสุรินทร์ เพื่อให้ความรู้การจัดทำแผนการปลูกผักกาดหัวที่มีมาตรฐาน GAP/อินทรีย์ ส่งเสริมการแปรรูปผักกาดหัวให้ได้มาตรฐานตรงตามความต้องการของตลาดเพิ่มช่องทางการตลาดและเพิ่มรายได้ให้แก่เกษตรกร รวมทั้งสร้างเครือข่ายการผลิตสินค้าเกษตรปลอดภัยสู่ร้านอาหารและแหล่งจำหน่ายสินค้าเกษตร

โดยนายชำนาญกล่าวว่า การส่งเสริมการปลูกผักกาดหัวเพื่อนำมาแปรรูปเป็นผักกาดหวาน ซึ่งผักกาดหวานเป็นหนึ่งในคำขวัญของ จ.สุรินทร์ เดิมก็มีการปลูกมาพอสมควร แต่ในช่วงหลังลดน้อยลง ประกอบกับในช่วงนี้ทางโรงงานต้องการวัตถุดิบเพิ่มมากขึ้นเพื่อรองรับออร์เดอร์ที่สั่งเข้ามาจากในประเทศและ ต่างประเทศ

จึงได้มีการส่งเสริมให้มีการทำผักกาดหวานทั้งหลังจากการทำนาหรือตลอดปี เนื่องจากให้กระทรวงเกษตรและสหกรณ์ไปศึกษาดูแล้วผลตอบแทนสูงกว่าการทำนาแน่นอน ใน จ.สุรินทร์ เกษตรกรที่ทำอยู่แล้วไร่หนึ่งตกประมาณ 3 ตัน ก.ก.หนึ่งราคาตกอยู่ที่ 3-6 บาท แล้วแต่ช่วงเวลาหรือมากกว่านั้น หากเฉลี่ยต่อไร่ราคาอยู่ที่ 5-6 บาท เกษตรกรจะมีรายได้ต่อไร่ประมาณ 15,000 บาท

ขณะที่ผักกาดหัวเป็นพืชระยะสั้น ใช้เวลาแค่ 45 วันก็สามารถเก็บผลผลิตจำหน่ายได้แล้ว และสามารถปลูกได้ตลอดปีและปลูกได้หลายรอบ หากเกษตรกรติดการทำนาอยู่ก็ลองมาปลูกหลังฤดูการทำนา เพราะผักกาดหัวจะชอบอากาศหนาว ผลผลิตจะสูงถึงกว่า 3 ตันอีกด้วย

ดังนั้นก็เลยส่งเสริมในเรื่องของการทำผักกาดหวาน เพื่อให้เกษตรกรได้หันมาปลูกหลังฤดูการทำนาหรือทำเป็นอาชีพหลักแทนการทำนาก็ได้

ด้านนายธนกฤต เจียรวัฒนากร ผู้ประกอบการโรงงานหัวผักกาดตรา 3 ผึ้ง กล่าวว่า จะรับซื้อหัวผักกาดจากเกษตรกรในนามของ 3 ผึ้ง และพร้อมในการทำการตลาดทั้งในประเทศและต่างประเทศ ซึ่งมีความต้องการเพิ่มมากขึ้น

จึงร่วมมือกับทาง จ.สุรินทร์ ในการส่งเสริมให้เกษตรกรปลูกผักกาดหัว หรือหัวไชเท้า โดยจะมีการประกันราคาให้และซื้อคืนทั้งหมด ในช่วงนี้ปริมาณผักกาดหัวที่เข้าโรงงานก็ยังคงไม่เพียงพอต่อความต้องการของท้องตลาด

นับว่าเป็นพืชทางเลือกที่สร้างรายได้ดีทีเดียว

ธนโชติ เจนจัด