राजस्थानच्या राजसमंड जिल्ह्यातील अरावल्ली पर्वतांच्या मांडीवर वसलेला कुंभलगड किल्ला केवळ भारतच नव्हे तर जगभरातील पर्यटकांना आकर्षित करतो. हा किल्ला भारतीय वारशामध्ये एक मौल्यवान रत्न आहे कारण त्याच्या सामरिक पोत, ऐतिहासिक महत्त्व आणि नैसर्गिक सौंदर्यामुळे. हा किल्ला महाराणा कुंभाच्या दूरदृष्टी आणि आर्किटेक्चरचे असे एक उदाहरण आहे, जे प्रत्येकजण पाहून मंत्रमुग्ध झाले आहे.

https://www.youtube.com/watch?v=9q96j9zliqo
इतिहास
15 व्या शतकात कुंभलगड किल्ला महाराणा कुंभ यांनी बांधला होता. हाच शासक होता ज्याने मेवारला बळकटी दिली आणि संघटित केले. विशेष गोष्ट अशी आहे की महान योद्धा महाराणा प्रतापचा जन्म या किल्ल्यात झाला होता. अशा परिस्थितीत हा किल्ला केवळ पर्यटन स्थळ नाही तर राजपूत शौर्य आणि त्यागाचे चिन्ह देखील आहे.

आशियाची दुसरी सर्वात लांब भिंत
कुंभलगड किल्ल्याची सर्वात मोठी वैशिष्ट्ये म्हणजे त्याचा तटबंदी (भिंत), जो सुमारे 36 किमी लांबीचा आहे. ही भिंत इतकी मोठी आहे की त्याला बर्‍याचदा “ग्रेट वॉल ऑफ इंडिया” म्हटले जाते. ही भिंत जगातील दुसरी सर्वात लांब भिंत मानली जाते, जी किल्ल्याभोवती सर्व बाजूंच्या सुरक्षा ढालीसारखी आहे.

अभेद्य सुरक्षा
या किल्ल्याची रचना इतकी मजबूत आहे की इतिहासात बर्‍याच वेळा जिंकण्याचा प्रयत्न केला गेला, परंतु हा किल्ला केवळ फसवणूक आणि योगायोगाने जिंकला जाऊ शकतो. उंचीवर स्थित हा किल्ला देखील नैसर्गिकरित्या सुरक्षित आहे, कारण तो उंच डोंगर आणि दाट जंगलांनी वेढला आहे. किल्ल्यातील अरुंद रस्ते, उच्च प्रवेशद्वार आणि मोठे दरवाजे त्याच्या लष्करी धोरणाचा एक भाग होते.

कला आणि आर्किटेक्चरचे आश्चर्यकारक मिश्रण
कुंभलगड हा फक्त एक किल्ला नाही तर एक वास्तुशास्त्रीय चमत्कार आहे. त्याच्या भिंती दगडांनी बनविल्या आहेत परंतु इतक्या सुंदरपणे जोडल्या गेल्या आहेत की आजही दृढपणे उभे आहेत. किल्ल्याच्या आत 300 हून अधिक मंदिरे आहेत ज्यात हिंदू आणि जैन दोन्ही मंदिरांचा समावेश आहे. किल्ल्याच्या वरच्या भागात स्थित बदल महाल त्याच्या चित्रकला आणि कारागिरीसाठी प्रसिद्ध आहे. राजवाड्याच्या भिंतींवर केलेल्या पेंटिंग्ज आणि जटिल कोरीव कामांमुळे प्रेक्षकांना त्या काळातील सांस्कृतिक समृद्धीबद्दल जागरूक होते.

नैसर्गिक सौंदर्य युनियन
या किल्ल्याचे स्थान, कुंभलगड वन्यजीव अभयारण्य वेढलेले, ते आणखी विशेष बनवते. हिरव्यागार, द le ्या आणि जंगले दूरदूरपर्यंत पसरलेली एक वेगळी शांती आणि नैसर्गिक सौंदर्य बनवते. येथे सूर्योदय आणि सूर्यास्ताचे दृश्य अतिशय मोहक आहे, जे विशेषतः छायाचित्रकार आणि निसर्ग प्रेमी आहे.

रात्रीच्या प्रकाशात चमकदार किल्ला
दररोज संध्याकाळी कुंभलगड किल्ला काही तास दिवे लावला जातो. जेव्हा हा किल्ला चमकतो, तेव्हा त्याच्या भिंती, बुर्ज आणि मंदिरे एखाद्या चित्रपटाच्या दृश्यासारखे दिसतात. हा देखावा पर्यटकांसाठी अविस्मरणीय अनुभव बनतो.

पर्यटनासाठी उत्तम ठिकाण
राजस्थानला भेट देणारे पर्यटक जयपूर, उदयपूर आणि जोधपूर यासारख्या ठिकाणांना अनेकदा प्राधान्य देतात, परंतु ज्यांना खरा ऐतिहासिक आणि सांस्कृतिक प्रवास हवा आहे त्यांच्यासाठी कुंभलगड खजिन्यापेक्षा कमी नाही. येथे भेट देणारे पर्यटक ट्रेकिंग, फोटोग्राफी, ऐतिहासिक संशोधन आणि शांततेच्या शोधात येथे येतात.

जागतिक वारसा टॅग आणि वाढती लोकप्रियता
युनेस्कोच्या जागतिक वारसा स्थळांच्या यादीमध्ये कुंभलगड किल्ला देखील समाविष्ट आहे, जे त्याचे ऐतिहासिक आणि सांस्कृतिक महत्त्व प्रतिबिंबित करते. दरवर्षी देशभर आणि परदेशातील हजारो पर्यटक येथे येतात, ज्यामुळे हा परिसर राजस्थानच्या प्रमुख पर्यटनस्थळांपैकी एक बनला आहे.

कुंभलगडला कसे पोहोचायचे?
कुंभलगडला पोहोचण्याचे सर्वात जवळचे शहर म्हणजे उदयपूर, जे सुमारे km 85 किमी अंतरावर आहे. हे टॅक्सी किंवा बसच्या माध्यमातून उदयपूरमधून सहजपणे प्रवेशयोग्य असू शकते. सर्वात जवळचे रेल्वे स्टेशन उदयपूरमध्येही आहे आणि विमानतळ तेथेही आहे.

कुंभलगड किल्ला ही केवळ वीट आणि दगडांची एक मजबूत रचना नाही तर ती इतिहास, परंपरा, संस्कृती, भक्ती आणि शौर्य यांचे चैतन्यशील प्रतीक आहे. आर्किटेक्चर, आश्चर्यकारक भिंती, नैसर्गिक सौंदर्य आणि इथल्या ऐतिहासिक कथांमुळे प्रत्येक पर्यटकांच्या मनात अशी छाप पडते जी त्याला पुन्हा पुन्हा येथे परत यावे अशी इच्छा आहे. जर आपण अद्याप या ठिकाणी प्रवास केला नसेल तर पुढच्या वेळी आपण राजस्थानची योजना आखताना कुंभलगडचा समावेश करणे आवश्यक आहे – कारण हा फक्त एक प्रवास नाही तर एक अनुभव आहे.