डॉ. मृदुल देशपांडे - MBBS, फंक्शनल मेडिसिन नूट्रिशनिस्ट

आज ‘व्हेज की नॉनव्हेज?’ हा प्रश्न केवळ आहाराचा न राहता विचारसरणी ठरवणारा सामाजिक मुद्दा झाला आहे. नॉनव्हेज खाणे म्हणजे क्रूरता किंवा शरीरासाठी घातक - ही समजूत अजूनही समाजात खोलवर आहे; पण फंक्शनल मेडिसिन, जी रोगाच्या मुळाशी जाण्याचा वैज्ञानिक दृष्टिकोन घेते, तिच्या मते मांसाहार हा काही दोष नाही.

या शास्त्रात आपण प्रत्येक व्यक्तीची जैविक भिन्नता (bio-individuality) लक्षात घेतो. कोणताही आहार ‘सार्वत्रिकपणे योग्य की अयोग्य’ असा नसतो. तो कसा तयार होतो, पचतो आणि शरीरात कसा वापरला जातो यावर त्याचे फायदे अवलंबून असतात. चिकन, मटण पोषणदृष्ट्या उपयुक्त आहेत; पण जर त्याच्यासोबत अति धान्यसेवन (२-३ पोळ्या, भात) असेल, तर ते अन्न वजन वाढवणारच.

मानवाची उत्क्रांती आणि पचनसंस्था

हजारो वर्षांपासून मानव हंटर-गॅदरर जीवनशैलीत प्राणिज व वनस्पतीजन्य अन्न एकत्र घेत आला आहे. शेतीनंतर मांसाहार कमी झाला; पण त्याआधी तो मुख्य अन्न होता. माणसाच्या पचनसंस्थेत हायड्रोक्लोरिक अॅसिड (HCl), पेप्सिनसारखी एंझाइम्स आणि B12 शोषण्यासाठी ‘इंट्रिन्सिक फॅक्टर’ तयार होतो. हे सगळं प्राणिज अन्न पचवण्यासाठीच विकसित झालेलं आहे.

‘फर्स्ट क्लास’ प्रथिने आणि डायबेटिसवर फायदे

अंडी, मासे, चिकन, मटण हे पूर्ण प्रथिनांचे स्रोत आहेत - जे शरीराला आवश्यक सर्व अमिनो अॅसिड्स, हेम आयर्न, व्हिटॅमिन B12, झिंक वगैरे देतात. आज B12 ची कमतरता अनेकांमध्ये आढळते, कारण हा घटक फक्त प्राणिज अन्नातून मिळतो.

डायबेटीसच्या रुग्णांमध्ये मांसाहार फायदेशीर ठरतो : यातील कार्बोहायड्रेट्स फारच कमी असतात. प्रोटिन + फॅट कॉंबो रक्तातील साखर स्थिर ठेवतो. इन्शुलिन सेन्सिटिव्हिटी सुधारते, विशेषतः जेव्हा पोळ्या-भात कमी करून मांसाहार घेतला जातो.

स्नायू, थकवा आणि हार्मोनसाठी उपयुक्त : मांसाहारातून क्रिएटिन, Omega-3 आणि B12 मिळतो - जे स्नायू बळकट करणे, थकवा कमी करणे आणि हार्मोन बॅलन्स राखण्यासाठी आवश्यक असतात, विशेषतः महिलांमध्ये.

सूज, कोलेस्टेरॉल आणि चुकीचे चित्रण

कोलेस्टेरॉल वाढण्यामागे बऱ्याचदा प्रक्रियायुक्त मांसाहार किंवा अति धान्यसेवन जबाबदार असते, मांसाहार नव्हे. घरगुती, पारंपरिक पद्धतीने तयार केलेला मांसाहार पचन सुधारतो आणि सूज कमी करतो.

नैतिकतेचा प्रश्न आणि फूड चेनचं महत्त्व

‘मांसाहार म्हणजे निसर्गाविरुद्ध’ ही समजूत चुकीची आहे. निसर्गात प्रत्येक प्रजातीचे अन्न ठरलेले आहे - त्याला आपण फूड चेन म्हणतो. तीच खंडित झाली, तर पृथ्वीवरील संपूर्ण जीवसृष्टी संकटात येईल.

निष्कर्ष

मांसाहार घेणे की न घेणे, ही वैयक्तिक निवड आहे; पण निर्णय विज्ञान, जैविक गरजा आणि विवेकबुद्धीवर आधारित असावा. फंक्शनल मेडिसिनचा दृष्टिकोन सांगतो : ‘अन्न हे औषध आहे’ आणि मांसाहार योग्य पद्धतीने घेतल्यास, तो आरोग्यवर्धक ठरू शकतो.