वीरेंद्र पंडित

नवी दिल्ली: अफगाणिस्तानच्या तालिबान शासकांनी शनिवारी इस्तंबूलमध्ये कतार आणि तुर्किये यांच्या मध्यस्थीतील चर्चेनंतर निकालाच्या अभावासाठी “बेजबाबदार” पाकिस्तानला दोष दिला, परंतु त्यांच्या विवादित ड्युरंड रेषेवरील दोन शेजाऱ्यांमध्ये अलीकडील संघर्ष असूनही पूर्वी मान्य केलेली युद्धविराम पाळली जाईल, असा आग्रह धरला, जो आता तापत आहे आणि तालिबानच्या दोन्ही बाजूंनी तालिबानच्या सीमावर्ती भागावर दोन्ही बाजूंनी प्रयत्न करण्याचा प्रयत्न करीत आहे.

दोन शेजारी देशांमधील 'शांतता चर्चेची' तिसरी फेरी, ज्यांच्या दरम्यानच्या चकमकींमध्ये डझनभर नागरिक, लष्करी आणि दहशतवाद्यांचा मृत्यू झाला आहे, शुक्रवारी तालिबानने सीमेवर सुरू असलेल्या चकमकीत अनेक अफगाण नागरिक ठार आणि इतर जखमी झाल्याचे म्हटल्यानंतर कोणताही तोडगा न काढता संपला, मीडियाने शनिवारी सांगितले.

तालिबान सरकारचे प्रवक्ते जबिहुल्ला मुजाहिद यांनी शनिवारी सोशल मीडियावर दिलेल्या निवेदनात म्हटले की, दोन दिवसांची चर्चा सद्भावनेने आयोजित करण्यात आली होती, ज्यामध्ये तालिबानने इस्लामाबादला “मूलभूत तोडगा काढण्यासाठी वास्तववादी आणि अंमलबजावणी करण्यायोग्य मागण्या मांडण्याची” अपेक्षा केली होती.

“चर्चेदरम्यान, पाकिस्तानी बाजूने आपल्या सुरक्षेसंबंधीच्या सर्व जबाबदाऱ्या अफगाणिस्तान सरकारकडे सोपवण्याचा प्रयत्न केला, त्याच वेळी त्याने अफगाणिस्तानच्या सुरक्षेसाठी किंवा स्वतःच्या सुरक्षेची जबाबदारी स्वीकारण्याची इच्छा दर्शविली नाही.”

मुजाहिद यांनी दावा केला की पाकिस्तानने “बेजबाबदार आणि असहकार वृत्ती” दाखवली, याचा अर्थ चर्चेतून “कोणताही परिणाम” झाला नाही.

तालिबानकडून युद्धविरामाचे उल्लंघन झाले नाही आणि ते पाळले जाईल यावरही त्यांनी भर दिला.

पाकिस्तानने शुक्रवारी देखील पुष्टी केली की चर्चा एक गतिरोधक गाठली आहे आणि कतारने मध्यस्थी केलेले युद्धविराम अबाधित राहिल्यामुळे कोणतीही प्रगती झाली नाही.

पाकिस्तानचे माहिती मंत्री अताउल्ला तरार म्हणाले की, इस्लामाबाद “अफगाण लोकांच्या किंवा शेजारी देशांच्या हिताच्या नसलेल्या तालिबान सरकारच्या कोणत्याही पावलाचे समर्थन करणार नाही”.

“दहशतवादाचा” मुकाबला करण्यासाठी 2021 च्या दोहा शांतता करारांतर्गत आंतरराष्ट्रीय समुदायासोबत केलेल्या वचनांचे पालन करण्यात तालिबान अयशस्वी ठरल्याचे पाकिस्तानचे म्हणणे आहे.

“पाकिस्तान आणि अफगाणिस्तानातील तालिबान यांच्यातील शांतता चर्चा सीमापार दहशतवादाच्या काटेरी समस्यांना तोंड देण्यासाठी कोणत्याही कराराशिवाय संपुष्टात आली कारण गतिरोध कायम होता,” उच्च अधिकाऱ्यांनी सांगितले.

चर्चेची तिसरी फेरी गुरुवारी सुरू झाली परंतु अफगाण भूमीतून पाकिस्तानवर हल्ले सुरू केल्याचा आरोप असलेल्या TTP दहशतवाद्यांवर कारवाई करण्यासाठी काबूलकडून कोणतीही लेखी वचनबद्धता मिळाली नाही.

पाकिस्तानचे संरक्षण मंत्री ख्वाजा आसिफ यांनी शुक्रवारी एका खाजगी टीव्ही वाहिनीला सांगितले की, “चौथ्या फेरीसाठी कोणताही कार्यक्रम नसताना” वाटाघाटी स्थगित करण्यात आल्या आहेत.

“एक पूर्ण गतिरोध आहे. वाटाघाटी अनिश्चित टप्प्यात प्रवेश केला आहे,” तो म्हणाला. जिओ टीव्हीमध्यस्थी करण्याच्या त्यांच्या “प्रामाणिक प्रयत्नांबद्दल” त्यांनी तुर्की आणि कतारचे आभार मानले.

“ते आमच्या भूमिकेचे समर्थन करतात. अगदी अफगाण शिष्टमंडळाने आमच्याशी सहमती दर्शविली; तथापि, ते लेखी करारावर स्वाक्षरी करण्यास तयार नव्हते,” ते म्हणाले, पाकिस्तान केवळ औपचारिक, लिखित करार स्वीकारेल.

“त्यांना तोंडी आश्वासने स्वीकारायची होती, जी आंतरराष्ट्रीय वाटाघाटींमध्ये शक्य नाही,” त्यांनी नमूद केले आणि मध्यस्थांनी त्यांचे सर्वोत्तम प्रयत्न केले परंतु शेवटी आशा गमावली.

“त्यांच्याकडे थोडासाही आशावाद असता तर त्यांनी आम्हाला राहण्यास सांगितले असते. आमचे रिकाम्या हाताने परतणे हे दर्शवते की त्यांनी काबूलचाही त्याग केला आहे,” तो म्हणाला.

पाकिस्तानची भूमिका ठाम आणि स्पष्ट असल्याचा पुनरुच्चार त्यांनी केला. ते म्हणाले, “आमची एकच मागणी आहे की अफगाणिस्तानने आपल्या भूमीचा पाकिस्तानवरील हल्ल्यांसाठी वापर होणार नाही याची खात्री करावी.

पाकिस्तानने चिथावणी दिल्यास त्याला प्रत्युत्तर दिले जाईल, असा इशारा त्यांनी दिला. “अफगाण भूमीवरून कोणताही हल्ला झाल्यास आम्ही त्यानुसार प्रत्युत्तर देऊ,” असे ते म्हणाले, जोपर्यंत कोणतीही आक्रमकता होत नाही तोपर्यंत युद्धविराम कायम राहील.

तरार यांनी स्वतंत्रपणे सांगितले

“पाकिस्तान अफगाण लोकांच्या विरोधात कोणतीही दुर्भावना बाळगत नाही. तथापि, अफगाण तालिबान राजवटीच्या अफगाण लोकांच्या तसेच शेजारी देशांच्या हितासाठी हानिकारक उपायांना ते कधीही समर्थन करणार नाही,” तरार म्हणाले, पाकिस्तान आपल्या नागरिकांचे आणि सार्वभौमत्वाचे रक्षण करत राहील.

11 आणि 15 ऑक्टोबर दरम्यान झालेल्या सशस्त्र चकमकीनंतर दोन्ही बाजूंच्या मध्यस्थी करून कतार आणि तुर्कियेने 29 ऑक्टोबर रोजी दोहा येथे शांतता चर्चा सुरू केली, ज्यामुळे दोन्ही बाजूंचे मानवी नुकसान झाले.

वाटाघाटीची पहिली फेरी कोणत्याही ठोस प्रगतीशिवाय संपली, परंतु दोन्ही बाजूंनी 25 ऑक्टोबर रोजी इस्तंबूलमध्ये आणखी एक फेरी घेण्यास सहमती दर्शविली, जी देखील निष्फळ राहिली. तिसऱ्या आणि ताज्या फेरीलाही हेच नशीब जुळले.