वृंदावनचे स्वामी प्रेमानंद महाराज जी ज्यांना ऐकण्यासाठी दूरदूरहून लोक येतात. त्यांनी आपल्या एका प्रवचनात पती-पत्नीच्या नात्यावर खूप महत्त्वाच्या गोष्टी सांगितल्या आहेत. ते म्हणाले होते की, पती-पत्नीमधील संबंध अत्यंत पवित्र आहेत जे कोणत्याही परिस्थितीत तुटता कामा नयेत. पण महाराजजींनी हे देखील सांगितले आहे की कोणत्या परिस्थितीत पती-पत्नीने एकमेकांसाठी त्याग केला पाहिजे. प्रेमानंद महाराज म्हणतात, “जर पती व्यभिचारी असेल (विवाहित पुरुष किंवा आपल्या जोडीदाराव्यतिरिक्त इतर व्यक्तीशी संबंध ठेवणारा पुरुष) असेल तर त्याला सोडून द्यावे. जर तुमचे एखाद्या अनोळखी व्यक्तीच्या पत्नीशी संबंध असतील तर तिच्याशी संबंध तोड़ा. बायको व्यभिचारी असेल तर तिचा त्याग करावा. हे नातं ताबडतोब तोडलं पाहिजे. पण आयुष्य धोक्यात येऊ शकते.”
प्रेमानंद महाराज यांचा सर्वात मोठा संदेश म्हणजे पती-पत्नीने एकमेकांचे दोष पाहू नका आणि प्रेमाने, सहकार्याने आणि क्षमाशीलतेने जीवन जगावे. महाराजांच्या मते, नातं टिकवून ठेवण्यासाठी पती पत्नीमध्ये समजूद्दार पणा आणि प्रेम असणे गरजेचे असते. ते म्हणतात की बायको तुमच्या अधीन आहे. तुमच्यात गैरवर्तन झाले तरी ते सोडू नका. पतीच्या चुकांनाही क्षमा केली पाहिजे. पण पती कितीही सुंदर व धनवान असला तरी तो व्यभिचारी असेल तर त्याला सोडून दिले पाहिजे. अन्यथा जीवन धोक्यात येईल.
ते पुढे म्हणतात, ‘आम्ही जोडप्यांना प्रार्थना करतो की त्यांनी त्यांची भक्ती गुप्त ठेवावी. भक्तीत इतके आंधळे होऊ नका की एकमेकांवर चिडचिड होऊ लागेल. नाती तोडू नयेत, भक्ती ती तुटत नाही, तर भक्ती एकत्र येते आणि आनंद देते. शत्रुत्वामुळे संघर्ष होत नाही. घटस्फोट रोखतो, भक्ती कलंकित होईल. ठाकूरजी दिवसभर जिद्दीने पूजेत गुंतलेली असतात आणि पतीला अडचणी येत असतात, असे होऊ नये. आतून राधा-राधाचा जप करणे आवश्यक आहे. पती–पत्नीच्या नात्यात प्रेम टिकवून ठेवणे ही दोघांचीही समान जबाबदारी असते. नातं मजबूत राहावं यासाठी काही गोष्टी सतत जाणीवपूर्वक कराव्या लागतात. सर्वप्रथम संवाद हा सर्वात महत्त्वाचा घटक आहे. एकमेकांशी मनमोकळ्या गप्पा मारा, भावना, आनंद–दुःख, अपेक्षा एकमेकांना सांगा. छोट्या गैरसमजांनाही वेळेत स्पष्ट करा. संवाद नसेल तर जवळीक हळूहळू कमी होते. दुसरे म्हणजे परस्पर आदर. जोडीदाराच्या मतांचा, निर्णयांचा, स्वभावाचा आदर करणे गरजेचे आहे. “तू चुकीची/चुकीचा आहेस” असे म्हणण्यापेक्षा समजून घेण्याचा प्रयत्न करा. छोटे–छोटे प्रयत्न नात्यात मोठा फरक घडवतात. वेळोवेळी कौतुक करणे, एखादी छोटी सरप्राईज देणे, आवडती गोष्ट बनवणे, एकत्र वेळ घालवणे—हे प्रेम वाढवते. गैरसमजांना वाव देऊ नका. राग किंवा तणावाच्या क्षणी दुखावणारे शब्द टाळा. शांततेने आणि संयमाने कोणत्याही विषयावर बोलल्यास समाधान मिळते. विश्वास हा नात्याचा पाया आहे. एकमेकांवर शंका घेण्याऐवजी स्पष्टपणे वागा आणि जोडीदाराला सुरक्षित वाटेल अशी वागणूक द्या.
एकमेकांना अवकाश देणेही तितकेच गरजेचे आहे. प्रत्येक व्यक्तीचे स्वतःचे आवडी–निवडी, मित्र–परिवार असतो. त्याला पाठिंबा द्या. सर्वात महत्त्वाचे म्हणजे एकत्रित वेळ. आठवड्यातून एकदा तरी एकत्र फिरायला जा, आवडीचे काहीतरी करा. तंत्रज्ञानापासून थोडा वेळ दूर राहून मनापासून एकमेकांवर लक्ष केंद्रित करा. हे सातत्याने केल्यास प्रेम, आदर आणि जवळीक टिकून राहते आणि नातं अधिक सुंदर बनतं. पती–पत्नीमध्ये दूरावा मुख्यतः संवाद कमी होणे आणि भावना न व्यक्त करण्यामुळे वाढतो. सततचे भांडण, गैरसमज, आरोप–प्रत्यारोप यामुळे मनात अंतर निर्माण होते. आदराचा अभाव, जोडीदाराच्या मतांना किंमत न देणे किंवा सतत टीका करणे नात्याला कमजोर करते. व्यस्त जीवनशैली, एकत्र वेळ न मिळणे, ताणतणाव यामुळेही जवळीक कमी होते. तसेच विश्वासाचा अभाव, शंका, गुपिते ठेवणे हे सर्व नात्यात दुरावा निर्माण करतात. एकमेकांकडे दुर्लक्ष, कौतुक न करणे आणि भावनिक आधार न देणे हेही महत्त्वाची कारणे आहेत.
