दावा:
काही लोकांना जास्त डास चावतात कारण ते जास्त कार्बन डाय ऑक्साईड बाहेर टाकतात, शरीरात जास्त उष्णता आणि घाम (विशेषत: लॅक्टिक ऍसिड) तयार करतात आणि O किंवा A सारख्या विशिष्ट रक्तगटांशी संबंधित असतात. आणि साखरेचे सेवन डासांच्या आकर्षणावर प्रभाव पाडते.
तथ्य:
शरीराचा गंध (विशेषत: लैक्टिक ऍसिड), कार्बन डायऑक्साइड, उष्णता, त्वचेचा मायक्रोबायोटा, रक्ताचा प्रकार आणि कपड्यांचा रंग यासह संकेतांच्या संयोगाने डास आकर्षित होतात. वैयक्तिक परिवर्तनशीलता, आनुवंशिकता, गर्भधारणा आणि पर्यावरणीय घटक देखील चाव्याच्या संभाव्यतेवर परिणाम करतात. साखर खाल्ल्याने डासांचे आकर्षण वाढते, असे कोणतेही भक्कम वैज्ञानिक पुरावे नाहीत, जरी मधुमेह असलेल्या लोकांना डासांमुळे होणा-या रोगांमुळे गुंतागुंत होण्याचा धोका जास्त असतो.
कधी विचार केला आहे की काही लोकांना इतरांपेक्षा डास जास्त का चावतात? फिटनेस कोच आणि प्रभावशाली प्रियांक मेहता यांच्या व्हायरल इन्स्टाग्राम रीलमध्ये, विशिष्ट व्यक्तींना खरोखर डास कशासाठी आकर्षित करतात यावरील चर्चेला पुन्हा उधाण आले आहे.
डास विशिष्ट व्यक्तींना का पसंत करतात याबद्दल संशोधकांना फार पूर्वीपासून उत्सुकता आहे. त्यानुसार एक जुना अभ्यास 2003 मध्ये प्रकाशित, मानवाने उत्पादित केरोमोन्स मादी मानववंशीय डासांना रक्ताच्या आहारासाठी यजमान शोधण्यासाठी वापरल्या जाणाऱ्या महत्त्वपूर्ण संकेतांसह प्रदान करतात. हे रासायनिक सिग्नल, प्रामुख्याने त्वचेतून बाहेर पडतात, डासांना जवळच्या अंतरावर मानवांकडे स्वतःला वळवण्याची परवानगी देतात. अभ्यासात तीन बायनरी रासायनिक मिश्रणांची चाचणी केली – एल-लॅक्टिक ऍसिड एकतर एसीटोन, डायक्लोरोमेथेन किंवा डायमिथाइल डायसल्फाइडसह एकत्रित – आणि असे आढळले की या मिश्रणांनी प्रयोगशाळेत संगोपन केलेल्या एडिस इजिप्तीला एकत्रितपणे आकर्षित केले.
विशेष म्हणजे, वापरलेल्या उत्सर्जन दरांवर, जेव्हा हे रासायनिक मिश्रण उपस्थित होते तेव्हा कार्बन डायऑक्साइडला उच्च पातळीचे आकर्षण निर्माण करणे आवश्यक नव्हते. तथापि, संशोधकांनी नमूद केले की, हे संयोजन मानवी त्वचेच्या गंधांसोबत दिसणाऱ्या त्याच प्रकारच्या आकर्षणाची नक्कल करतात, एल-लॅक्टिक ऍसिडची भूमिका एसीटोन सारख्या इतर ॲक्टिव्हेटर्सच्या संयोजनात बेस ॲट्रॅक्टर म्हणून महत्त्व देते.
यावर बिल्डिंग, ए 2014 चा अभ्यास डास त्यांच्या यजमान शोधण्याच्या वर्तनात CO₂, उष्णता आणि मानवी गंध यांसारखे अनेक संवेदी संकेत कसे एकत्रित करतात हे शोधून काढले. संशोधकांनी Gr3 जनुक नसलेल्या एडिस इजिप्ती उत्परिवर्तींना इंजिनियर केले, जे कार्बन डायऑक्साइड रिसेप्टरसाठी कोड आहे. त्यांना आढळले की CO₂ शोधल्याशिवाय, डासांचे उष्णता आणि लॅक्टिक ऍसिडचे आकर्षण कमी झाले आहे, तरीही पूर्णपणे नाहीसे झाले नाही. पोस्टडॉक्टरल संशोधक कॉनर मॅकमेनिमन म्हणून स्पष्ट केले“एकाधिक संवेदनात्मक संकेतांवर अवलंबून राहिल्याने जीवांना संदर्भ-आधारित वर्तनांबद्दल माहितीपूर्ण निर्णय घेण्यास मदत होते. मादी डासांच्या बाबतीत, हे तिला रक्त आहारासाठी मानवी यजमानाशी अचूकपणे जुळवून घेण्यास अनुमती देते.” या अभ्यासातून असे दिसून आले आहे की डास हे एका घटकावर अवलंबून नसतात, तर मानवांना शोधण्यात त्यांची कार्यक्षमता वाढवणारे संकेतांचे संयोजन.
का हे स्पष्ट नसले तरी, 2018 पासून संशोधन असे सूचित करते की डासांचा कल गडद रंगाच्या वस्तूंकडे जास्त असतो. परिणामी, गडद कपडे परिधान केलेल्या लोकांना अधिक डास चावण्याचा अनुभव येऊ शकतो.
जेव्हा साखरेच्या सेवनाचा विचार केला जातो तेव्हा असे कोणतेही उच्च-गुणवत्तेचे वैज्ञानिक पुरावे नाहीत की जास्त साखर खाल्ल्याने डास तुम्हाला जास्त चावतात. एक संबंधित मिथक सूचित करते की मधुमेह असलेल्या लोकांना जास्त वेळा चावा लागतो, परंतु हे खरे नाही. तथापि, मधुमेह असलेल्या व्यक्ती आहेत डेंग्यू किंवा मलेरिया यांसारख्या डासांमुळे होणाऱ्या रोगांपासून गंभीर गुंतागुंत होण्याचा धोका, कमकुवत प्रतिकारशक्ती आणि मंद बरे होण्यामुळे. या कारणास्तव, डासांच्या चाव्याव्दारे कठोर संरक्षणात्मक उपाय त्यांच्यासाठी विशेषतः महत्वाचे आहेत.
आणखी अलीकडील 2021 पुनरावलोकन डासांच्या मानवी आकर्षणातील परिवर्तनशीलतेचे परीक्षण केले, ते मानव-संबंधित, पर्यावरणीय आणि डासांशी संबंधित घटकांच्या मिश्रणाने प्रभावित असल्याची पुष्टी करते. गर्भधारणा, प्लाझमोडियम परजीवींचा संसर्ग, त्वचेचा मायक्रोबायोटा, आनुवंशिकता आणि अगदी आहार यासारखी वैयक्तिक वैशिष्ट्ये डासांना आकर्षित करणाऱ्यांचे उत्पादन आणि तीव्रता नियंत्रित करतात. पुनरावलोकनाने निष्कर्ष काढला की “काही व्यक्ती इतरांपेक्षा डासांसाठी अधिक आकर्षक असतात आणि या वेक्टरद्वारे प्रसारित झालेल्या रोगजनकांच्या संसर्गाच्या जोखमीवर याचा महत्त्वपूर्ण प्रभाव पडतो.” आर्द्रता, उष्णता आणि वारा यासह पर्यावरणीय परिस्थिती, डासांच्या वर्तनावर परिणाम करण्यासाठी या मानवी-व्युत्पन्न संकेतांशी संवाद साधतात.
हार्वर्ड हेल्थ पब्लिशिंग एक व्यावहारिक दृष्टीकोन जोडते, असे सांगते, “काही लोक डासांसाठी इतरांपेक्षा स्वाभाविकपणे अधिक आकर्षक असतात. शास्त्रज्ञ अजूनही याचे कारण शोधत आहेतपरंतु असे मानले जाते की प्रत्येक व्यक्तीचा अनोखा सुगंध — संपूर्ण शरीरातील रेणूंच्या ॲरेद्वारे निर्देशित केला जातो — डासांना ते इतरांपेक्षा जास्त 'पसंत' आहेत की नाही हे ठरवते.” इतर घटक, जसे की रक्त प्रकार आणि श्वासोच्छवासाचे स्वरूप, देखील भूमिका बजावतात असे दिसते, प्रकार O रक्त आणि जड श्वासोच्छ्वास, ज्यामुळे जास्त कार्बन डायऑक्साइड तयार होते, ते डासांना अधिक आकर्षित करतात.
ला डास चावण्याचा धोका कमी करावैयक्तिक संरक्षण आणि पर्यावरण व्यवस्थापन यांचे संयोजन सर्वात प्रभावी आहे. DEET, picaridin, IR3535, लिंबू नीलगिरीचे तेल किंवा 2-अंडेकॅनोन असलेले मच्छर प्रतिबंधक वापरल्याने चावण्याची शक्यता लक्षणीयरीत्या कमी होऊ शकते, परंतु उत्पादनाच्या लेबलवरील सूचनांचे काळजीपूर्वक पालन करणे महत्त्वाचे आहे. काही रीपेलेंट्स लहान मुलांसाठी योग्य नाहीत, जसे की दोन महिन्यांपेक्षा कमी वयाच्या मुलांसाठी DEET आणि तीन वर्षांखालील मुलांसाठी लिंबू निलगिरीचे तेल. रिपेलेंट्स फक्त उघड्या त्वचेवर लावावेत, डोळे, तोंड आणि कोणत्याही प्रकारचा कट किंवा पुरळ टाळून, आणि घरामध्ये परतल्यानंतर साबण आणि पाण्याने धुवावे.
कपड्यांच्या निवडी देखील फरक करू शकतात. लांब बाही आणि हलक्या रंगाची पॅन्ट घातल्याने त्वचेची उघडीप कमी होते आणि डासांना उतरणे कठीण होते. सुगंध-मुक्त वैयक्तिक काळजी उत्पादने आकर्षण कमी करण्यात मदत करू शकतात आणि पंखा चालवण्यामुळे, विशेषत: पाय आणि घोट्यांभोवती जेथे डास बहुतेकदा जमतात, चावण्यापासून परावृत्त करू शकतात. पर्यावरणविषयक उपाययोजनाही तितक्याच महत्त्वाच्या आहेत. पहाटे आणि संध्याकाळच्या वेळी डास सर्वात जास्त सक्रिय असतात, त्यामुळे या काळात बाहेरील क्रियाकलाप कमी केल्याने एक्सपोजर कमी होण्यास मदत होते. खिडकी आणि दाराचे पडदे अखंड असल्याची खात्री करून डासांना घरात प्रवेश करण्यापासून रोखणे आणि घराबाहेर किंवा डास-प्रवण भागात झोपताना मच्छरदाणी वापरणे, संरक्षणाचा अतिरिक्त स्तर प्रदान करते. शेवटी, फ्लॉवरपॉट्स, बादल्या किंवा वेडिंग पूल यांसारख्या कंटेनरमधून उभे पाणी काढून टाकल्याने डासांच्या उत्पत्तीमध्ये व्यत्यय येतो, त्यांची लोकसंख्या नियंत्रित करण्यात मदत होते आणि चाव्याचा एकंदर धोका कमी होतो.
यांच्या सहकार्याने ही कथा केली आहे प्रथम तपासाजे DataLEADS चे आरोग्य पत्रकारिता अनुलंब आहे.
