नवी दिल्ली. अरवली पर्वतरांगांचे संरक्षण करणाऱ्या पर्यावरण संरक्षक कथित कमकुवतपणाशी संबंधित प्रकरण पुन्हा एकदा सर्वोच्च न्यायालयात पोहोचले आहे, ज्यामध्ये पर्यावरण कार्यकर्ते आणि वकील हितेंद्र गांधी यांनी भारताचे सरन्यायाधीश सूर्यकांत यांना '100 मीटर चाचणी' नियमाचे पुनरावलोकन करण्यासाठी पत्र लिहिले आहे.
जाणून घ्या काय आहे संपूर्ण प्रकरण?
वकील गांधी यांच्या पत्राची प्रत भारताच्या राष्ट्रपती द्रौपदी मुर्मू यांनाही पाठवण्यात आली आहे. या पत्रात अरवली टेकड्या आणि पर्वतरांगांच्या व्याख्येबाबत पर्यावरण मंत्रालयाच्या शिफारशीला मान्यता देण्याच्या सर्वोच्च न्यायालयाच्या निर्णयाचा आढावा घेण्याची मागणी करण्यात आली आहे. नवीन व्याख्येनुसार, 'अरावली टेकड्या हे नियुक्त केलेल्या अरवली जिल्ह्यांमधील कोणतेही भूस्वरूप आहेत ज्यांची उंची त्यांच्या स्थानिक भूभागापेक्षा 100 मीटर किंवा त्याहून अधिक आहे आणि अरवली पर्वतरांगा ही अशा दोन किंवा अधिक टेकड्यांचा समूह आहे जी एकमेकांपासून 500 मीटरच्या आत आहेत.
पर्यावरणवाद्यांची चिंता
यामुळे मोठा वाद निर्माण झाला आहे कारण पर्यावरणवाद्यांचा दावा आहे की कायदेशीर संरक्षणाच्या अभावामुळे नवीन व्याख्येमुळे 90% प्रदेश नष्ट होऊ शकतो. गांधींनी त्यांच्या पत्रात म्हटले आहे की, '100-मीटर नियमामुळे मोठ्या पर्यावरणीयदृष्ट्या महत्त्वाच्या क्षेत्रांना वगळून धोका आहे जे संख्यात्मक उंचीची मर्यादा पूर्ण करत नाहीत, परंतु कार्यात्मकदृष्ट्या आवश्यक आहेत,' ते जोडून कमी टेकड्या आणि जल पुनर्भरण क्षेत्रांचे संरक्षण करणे महत्त्वाचे आहे.
सर्वोच्च न्यायालयात अपील
अधिवक्ता गांधी यांनी CJI सूर्यकांत यांना त्यांच्या 20 नोव्हेंबर 2025 रोजीच्या अलीकडील आदेशात अरवली टेकड्या आणि पर्वतराजींच्या ओळखीसाठी स्वीकारलेल्या व्याख्येच्या चौकटीवर पुनर्विचार करण्याचे किंवा साफ करण्याचे आवाहन केले आहे. तसेच उंची-आधारित निकषांमुळे उत्तर-पश्चिम भारतातील पर्यावरण संरक्षण अनवधानाने कमकुवत होऊ शकते असा इशाराही दिला आहे.
घटनात्मक तत्त्वांचा संदर्भ
गांधींनी त्यांच्या युक्तिवादांना घटनात्मक तत्त्वांवर आधारित, अनुच्छेद 21, अनुच्छेद 48A आणि 51A(g) द्वारे हमी दिलेल्या निरोगी पर्यावरणाच्या अधिकाराचा हवाला देऊन, जे राज्य आणि नागरिकांवर पर्यावरणाचे रक्षण करण्याचे कर्तव्य लादतात.
