पुरातत्व विभागाने या ठिकाणाचे अतिशय चांगल्या पद्धतीने जतन केले असून हळूहळू पर्यटनस्थळ म्हणून विकसित करण्याचे काम सुरू आहे.
चंबळ व्हॅलीची रॉक आर्ट साइट्स: चंबळ व्हॅली ही आपल्या देशातील सर्वात लोकप्रिय व्हॅलींपैकी एक आहे आणि ती जगभरातील खडबडीतपणासाठी ओळखली जाते. परंतु आणखी एक गोष्ट ज्याने जगभरातील पर्यटकांना प्रभावित केले आहे ते म्हणजे चंबळ व्हॅलीमधील रॉक आर्ट साइट्स जे चंबळच्या पर्वतगड आणि नरेश्वरमध्ये आहेत. पुरातत्व खात्याने या ठिकाणाचे अतिशय चांगल्या पद्धतीने जतन केले असून ते पर्यटन स्थळ म्हणून विकसित करण्याचे काम सुरू आहे. युनेस्कोने या दिशेने मोठे काम केले आहे आणि भारताच्या तात्पुरत्या यादीतही आपले नाव टाकले आहे. त्यामुळेच या ठिकाणाबद्दल लोकांची उत्सुकता वाढली असून या ठिकाणाची माहिती घेण्यासाठी लोक फिरत आहेत.
हे देखील वाचा: प्रवास: कोटामधील 10 प्रमुख पर्यटन स्थळे
लिखी छज हा चंबळचा अतिशय मौल्यवान वारसा आहे. मात्र माहितीअभावी ते देश-विदेशातील पर्यटकांसाठी गूढच राहिले आहे. जर तुम्हाला या ठिकाणाला भेट द्यायची असेल तर मी तुम्हाला सांगतो की हे ठिकाण मध्य प्रदेशातील मुरैना जिल्ह्यात आहे. या ठिकाणी भीम बेटकासारखी शेकडो भिंतचित्रे असून ती भीम बेटकाच्या भिंतचित्रांइतकीच जुनी असल्याचे सांगितले जाते. आपण या ठिकाणी भेट देऊन त्यांचे अन्वेषण करू शकता. आपण त्यांच्याबद्दल माहिती गोळा करू शकता. तुम्हाला हे अस्पर्शित ठिकाण खूप आवडेल.
केवळ लिखी छजच नाही तर मुरैनाचा पहाडगड देखील खूप चांगला आहे आणि पर्यटकांना अनेक सुंदर स्थळे प्रदान करतो. पण या ठिकाणाची लोकप्रियता कमी असल्याने फार कमी लोक तिथे पोहोचू शकतात. या ठिकाणाला भेट देऊन, तुम्ही या ठिकाणाचा इतिहास एक्सप्लोरर म्हणून जाणून घेऊ शकता. शक्यतांनी भरलेले हे अतिशय सुंदर ठिकाण आहे. या ठिकाणाला भेट दिल्याने तुम्हाला समृद्धी तर होईलच पण या ठिकाणाचा विकास होण्यास मदत होईल.
युनेस्कोने आपल्या तात्पुरत्या यादीत मध्य प्रदेशातील 6 पर्यटन स्थळांचा समावेश केला आहे. चंबळच्या लिखी छज व्यतिरिक्त, या यादीमध्ये ग्वाल्हेरचा किल्ला, भोजेश्वर महादेव मंदिर, खूनी भंडारा बुऱ्हाणपूर आणि रामनगर, मंडला आणि भोजपूरचे गोंड स्मारक यांचा समावेश आहे. युनेस्कोने लिखी छाजचे नाव जोडल्यानंतर या ठिकाणाचा पर्यटन स्थळ म्हणून विकास आणखी वेगाने होईल, अशी अपेक्षा आहे. चंबळ खोऱ्यातील पुरातत्वप्रेमींना नवीन वाव मिळणार आहे.
हा संपूर्ण परिसर पहाडगड म्हणून ओळखला जातो. आदिवासीबहुल असण्याबरोबरच पर्यटनाच्या दृष्टीनेही ते खूप समृद्ध आहे. जगाच्या जागतिक नकाशावर या ठिकाणी भेट देण्यासारखी अनेक ठिकाणे आहेत. ईश्वरा महादेव, निरार माता, अमक्षीर, बहारा माता, लिखी छज, श्यामदेव बाबा मंदिर, देववान स्थान, हिरामण मंदिर आणि पहाडगड किल्ला ही ठिकाणे तुमची सहल वैविध्यपूर्ण बनवतात. या ठिकाणची रॉक पेंटिंग 25 हजार वर्षे जुनी आहे जी स्वतःच खूप मोठी आणि महत्त्वाची गोष्ट आहे.
