उत्तर प्रदेश नेहमीच परस्पर सौहार्द आणि शांतीचा संदेश देत आला आहे. राजधानी लखनौमध्ये असलेले महावीर मंदिर आणि पांडेन मशीद असो किंवा बरेलीचे लक्ष्मी-नारायण मंदिर आणि बुद्ध मशीद असो, या इमारती लोकांना परस्पर प्रेम आणि एकात्मतेने बांधून ठेवण्याचा संदेश देतात. विशेष म्हणजे ज्यांनी ही मंदिरे बांधली ते मुस्लिम होते आणि ज्यांनी मशिदी बांधल्या ते हिंदू समाजातील होते. आजही ही प्रार्थनास्थळे पाहून लोकांना आराम वाटतो.
'स्मित, तू लखनौमध्ये आहेस…' कृपया पूर्णपणे हसून हसून हसून हसून घ्या. हे साहित्याचे शहर लखनौ आहे. जिथे लोक 'तुम्ही आधी' म्हणत मार्ग काढतात. हे शहर अनेक शतकांपासून शांततेचा संदेश देत आहे. बेगम आलियाने बांधलेले प्रसिद्ध महावीर मंदिर येथे आहे. बडे मंगलवर आयोजित केलेला भंडारा नवाब सआदत अली खान यांचे प्रतिक आहे. अमिनाबाद, लखनौ येथे स्थित पांडाइन मशीद हे हिंदू बेगमने बांधलेले स्मारक आहे. या शहरातील प्रत्येक इमारतीला धार्मिक भिंतीपासून दूर ठेवण्यात आले होते.
अलिगंज, लखनौ येथे स्थित महावीर मंदिर 6 जून 1783 रोजी बांधले गेले. हे प्राचीन मंदिर नवाब सआदत अली खान यांच्या आई बेगम आलिया यांनी बांधले होते. त्याच्या बांधणीची कहाणी खूप रंजक आहे. इतिहासकार डॉ. योगेश प्रवीण यांच्या लुकनोनामा या पुस्तकानुसार, बेगम आलियाला मूलबाळ नव्हते. कोणीतरी त्यांना लखनौच्या प्राचीन मंदिरात मंगळवारी हनुमानाची पूजा करण्याचा सल्ला दिला होता. बेगम आलियानेही तेच केले. नंतर तिला मुलगा झाला, तो दिवस मंगळ होता.
बेगम आलियाचा हा मुलगा नवाब सआदत अली खान होता. बेगम आलियाने ज्या मंदिरात प्रार्थना केली होती ते मंदिर खूपच जीर्ण झाले होते. हे लक्षात घेऊन त्यांनी महावीर मंदिर बांधले होते. असेही म्हटले जाते की, बेगम आलिया यांना स्वप्नात समजले की हनुमानाची मूर्ती दफन करण्यात आली आहे. तिचं स्वप्न होतं त्या ठिकाणी ती पोहोचली. तिथे जमिनीत गाडलेली एक मूर्ती सापडली, ती बाहेर काढून त्याच ठिकाणी मंदिर बांधण्यात आले.
लखनऊच्या अमीनाबाद भागात असलेली पंडाइन मशीद हिंदू-मुस्लिम ऐक्याचे तसेच मैत्रीचे प्रतीक आहे. इतिहासकारांच्या मते ही भव्य मशीद १८व्या शतकात बांधली गेली होती. ती ब्राह्मण स्त्री राणी जय कुंवर पांडे हिने तिच्या प्रिय मैत्रिणी खादिजा खानमसाठी बांधली होती. खादीजा खानम ही अवधचे पहिले नवाब अमीन सआदत खान बुरहान-उल-मुल्क यांची पत्नी होती. राणी जय कुंवर पांडे ही अमीनाबादची मालकीण होती. अवधचे तत्कालीन नवाब सआदत अली खान यांच्या बेगम यांच्या त्या जवळच्या मैत्रिणी होत्या. त्यांची मैत्री इतकी घट्ट होती की त्यांनी त्यांची मैत्रीण खादिजा खानम हिला भेट म्हणून ही मशीद बांधली.
उत्तर प्रदेशातील बरेली हे शांतता आणि परस्पर बंधुभावाचे शहर आहे. त्याला नाथ नगरी आणि बरेली शरीफ असेही म्हणतात. येथे सर्व धर्मांची पवित्र स्थळे आहेत. या शहराची ओळख जागतिक पटलावर आहे. सुफी वडील आला हजरत दर्गा जगभरात प्रसिद्ध आहे. येथे सात पवित्र नाथ मंदिरे आहेत. त्यापैकी एक लक्ष्मी-नारायण मंदिरही आहे. शहरातील कटरा मनराई येथे असलेले हे मंदिर हिंदू-मुस्लिम ऐक्याचे प्रतीक आहे. ते बांधण्यासाठी शहरातील श्रीमंत फजरुल रहमान उर्फ चुन्नू मियाँ याने आपली जमीन आणि पैसा श्रमासह दान केला.
असे म्हटले जाते की, स्वातंत्र्यानंतर फाळणीच्या सीमेवरून आलेली सिंधी, हिंदू आणि पंजाबी कुटुंबे बरेलीच्या कटरा मनराईमध्ये स्थायिक झाली होती. चुन्नू मियाँ यांना न विचारता त्यांनी त्यांच्या जमिनीवर प्रार्थनास्थळ बांधले. प्रकरण न्यायालयात पोहोचले. नंतर चुन्नू मियाँ यांनी आपला विचार बदलला आणि ती जमीन मंदिरासाठी दान केली. एवढेच नाही तर मंदिर उभारणीसाठी पैसा आणि श्रमही दिले. या मंदिराची पायाभरणी देशाचे पहिले राष्ट्रपती डॉ.राजेंद्र प्रसाद यांच्या हस्ते करण्यात आली. आजही चुन्नू मियाँचे वंशज या मंदिरात येतात.
बरेलीच्या कुतुबखाना रोडजवळील नया टोला येथील शेकडो वर्षे जुनी मशीद परस्पर बंधुभावाचा संदेश देत आहे. येथे नमाज्यांसह हिंदू भाविकही मोठ्या संख्येने येतात. बुधवारी जेव्हा लोकांची गर्दी जमली तेव्हा ती बुद्ध मशीद म्हणून ओळखली जाऊ लागली. या मंदिराची देखभाल तेथे राहणारे शर्मा कुटुंब करतात. कुटुंबातील सदस्य संजय शर्मा यांनी मीडियाला सांगितले की, सुमारे 100 वर्षांपूर्वी ही मशीद बांधलेली नव्हती, ज्यासमोर त्यांचे पूर्वज राहत होते.
पंडित दशीराम यांना मूलबाळ नव्हते. एके दिवशी त्यांनी मशिदीत मुलासाठी प्रार्थना केली, ती स्वीकारण्यात आली. त्यांना पंडित द्वारिका प्रसाद नावाचा मुलगा झाला. त्यांनी मशिदीसाठी देणग्या गोळा केल्या आणि त्याची खातरजमा करून घेतली. तेव्हापासून त्यांचे कुटुंब या मशिदीची देखभाल करत आहे. आता अशी प्रार्थनास्थळे फक्त लखनौ आणि बरेली येथे आहेत असे नाही. हे पण तुमच्या शहरात आहेत! त्यांना शोधा आणि तेथे आराम करा.
