डिसेंबर 2024 हा “बद्धकोष्ठता जागरूकता महिना” म्हणून साजरा केला जात आहे, ज्याचा उद्देश लोकांना बद्धकोष्ठतेच्या समस्येबद्दल जागरूक करणे हा आहे. लोक सहसा बद्धकोष्ठता ही एक सामान्य समस्या मानतात, परंतु ही समस्या खूप गंभीर असू शकते. बद्धकोष्ठतेवर वेळीच उपचार न केल्यास पोटाच्या कर्करोगासारखी गंभीर समस्या उद्भवू शकते. या महिन्यात वैद्यकीय तज्ञ लोकांना बद्धकोष्ठतेबद्दल योग्य माहिती देत ​​आहेत आणि त्याबद्दल पसरलेले काही गैरसमज देखील दूर केले जात आहेत.

बद्धकोष्ठतेची कारणे आणि लक्षणे
बद्धकोष्ठता तेव्हा होते जेव्हा आतड्याची हालचाल कठीण होते किंवा खूप क्वचित होते. सामान्यतः, बद्धकोष्ठतेबद्दल लोकांचा असा विश्वास आहे की जर एखाद्याला दिवसातून दोनदा मलप्रवाह होत नसेल तर तो बद्धकोष्ठतेचा बळी असू शकतो. मात्र, ही कल्पना चुकीची असल्याचे डॉक्टरांचे म्हणणे आहे. प्रत्येक व्यक्तीची पचनसंस्था वेगळी असते आणि त्याच्या आतड्याच्या हालचालींच्या सवयीही वेगळ्या असू शकतात. साधारणपणे, 24 तासांतून एकदा आतड्याची हालचाल होणे सामान्य मानले जाते, परंतु जर एखाद्याला 72 तासांतून एकदाही आतड्याची हालचाल होत असेल तर ते बद्धकोष्ठतेचे लक्षण असू शकते.

बद्धकोष्ठतेच्या काही प्रमुख कारणांमध्ये हे समाविष्ट आहे:

अयोग्य आहार: अन्नामध्ये फायबरची कमतरता, जास्त चरबी आणि कमी पाणी घेतल्यास बद्धकोष्ठता होऊ शकते.
थायरॉईड समस्या: थायरॉईड संप्रेरकांच्या कमी उत्पादनामुळे देखील बद्धकोष्ठता होऊ शकते.
औषधे घेणे: काही औषधांमुळे बद्धकोष्ठता होऊ शकते, जसे की वेदनाशामक आणि अँटीडिप्रेसेंट्स.
मानसिक ताण: मानसिक आरोग्य बद्धकोष्ठतेशी देखील जोडले जाऊ शकते, ज्याला “मेंदू आणि आतडे आरोग्य संबंध” म्हणून ओळखले जाते.
बद्धकोष्ठता मिथक आणि सत्य
बद्धकोष्ठतेबद्दल अनेक समज पसरवल्या जातात, ज्यामुळे लोकांना या समस्येबद्दल चुकीची माहिती मिळते. हे समज समजून घेणे आणि योग्य माहिती मिळवणे महत्त्वाचे आहे.

गैरसमज 1: बद्धकोष्ठता फक्त वृद्ध लोकांनाच होते. ही कल्पना चुकीची आहे. बद्धकोष्ठता कोणत्याही वयात होऊ शकते, विशेषतः खराब आहार आणि जीवनशैलीमुळे. लहान मुले आणि तरुण देखील बद्धकोष्ठतेचे बळी ठरू शकतात.

गैरसमज 2: शौचास उशीर झाल्यास बद्धकोष्ठता आहे बद्धकोष्ठतेची व्याख्या म्हणजे शौचास उशीर होणे नव्हे, तर शौचास होणारा त्रास, वेदना आणि अप्रियता. जर एखाद्याला दर 72 तासांनी एकदा आतड्याची हालचाल होत असेल तर ते बद्धकोष्ठतेचे लक्षण असू शकते.

गैरसमज 3: बद्धकोष्ठता फक्त अन्नामुळे होते. बद्धकोष्ठता फक्त अन्नामुळे होत नाही, तर मानसिक तणाव देखील होऊ शकतो. खराब मानसिक आरोग्यामुळे पोटाच्या कार्यावर परिणाम होऊ शकतो. त्याचे वैज्ञानिक नाव आहे “ब्रेन आणि गट हेल्थ रिलेशन”. मानसिक स्थितीवरही पचनसंस्थेवर परिणाम होत असल्याचे यावरून दिसून येते.

बद्धकोष्ठता टाळण्यासाठी उपाय
बद्धकोष्ठतेवर मात करण्यासाठी आणि टाळण्यासाठी, काही सोपे आणि प्रभावी उपाय आहेत, ज्याचा जीवनशैलीमध्ये समावेश केला जाऊ शकतो:

आहारात फायबरचे प्रमाण वाढवा: ताजी फळे, भाज्या, कडधान्ये, ओट्स आणि संपूर्ण धान्य यांसारखे फायबरयुक्त पदार्थ बद्धकोष्ठता टाळण्यास मदत करतात. फायबर पोटातून मल सहजतेने जाण्यास मदत करते.

पाण्याचे सेवन वाढवा: दिवसातून किमान ७-८ ग्लास पाणी पिण्याची सवय लावा. पाणी आतडे मऊ ठेवते, ज्यामुळे आतड्याची हालचाल सुलभ होते.

नियमित शारीरिक हालचाली करा: व्यायाम किंवा हलके शारीरिक क्रियाकलाप जसे की चालणे, योग किंवा पोहणे हे आतड्यांसाठी खूप फायदेशीर आहे. हे पाचन तंत्र सक्रिय करते आणि बद्धकोष्ठता प्रतिबंधित करते.

मानसिक ताण कमी करा: तणाव आणि चिंता यांचा पचनसंस्थेवर परिणाम होतो. ध्यान, योग आणि दीर्घ श्वासोच्छवासाच्या तंत्रांमुळे मानसिक ताण कमी होण्यास मदत होते.

नियमित दिनचर्या राखा: दररोज एकाच वेळी आतड्याची हालचाल करण्याची सवय लावा. यामुळे शरीराची पचनसंस्था वेळेनुसार आपोआप नियमित होते.

बद्धकोष्ठता असल्यास डॉक्टरांचा सल्ला घ्या : बद्धकोष्ठतेची समस्या आठवडाभराहून अधिक काळ राहिल्यास डॉक्टरांचा सल्ला घेणे आवश्यक आहे. उपचाराने बद्धकोष्ठता लवकर बरी होऊ शकते.

बद्धकोष्ठतेच्या उपचारांसाठी डॉक्टरांना कधी भेटायचे?
बद्धकोष्ठता दीर्घकाळ राहिल्यास किंवा ओटीपोटात दुखणे, रक्तस्त्राव होणे किंवा अचानक वजन कमी होणे यासारखी गंभीर लक्षणे आढळल्यास ताबडतोब डॉक्टरांशी संपर्क साधा. डॉक्टर योग्य चाचण्या करू शकतात आणि योग्य उपचार सुचवू शकतात.

निष्कर्ष
बद्धकोष्ठता ही एक सामान्य समस्या असू शकते, परंतु त्याकडे दुर्लक्ष केल्यास गंभीर समस्या उद्भवू शकतात. “बद्धकोष्ठता जागरूकता महिना” दरम्यान, आपण बद्धकोष्ठतेच्या समस्येबद्दल जागरूकता पसरवणे आणि त्यावर उपचार करण्यासाठी योग्य पावले उचलणे महत्त्वाचे आहे. बद्धकोष्ठता टाळण्यासाठी उत्तम उपाय म्हणजे आहारात भरपूर फायबरचा समावेश करणे, पाण्याचे सेवन, नियमित शारीरिक हालचाली आणि मानसिक आरोग्याची काळजी घेणे.

हेही वाचा :-

“UGC NET 2025 प्रवेशपत्र डाउनलोड करा, परीक्षेशी संबंधित सर्व माहिती जाणून घ्या”