सन 2014 मध्ये, जगभरातील सुमारे 3.89 कोटी गर्भवती महिला लठ्ठपणाने ग्रस्त होत्या, त्यापैकी 11.1 टक्के म्हणजे सुमारे 43 लाख महिला भारतातील होत्या. एका दशकानंतर, २०२२ मध्ये भारतातील लठ्ठ गर्भवती महिलांची संख्या ४.४ कोटींवर पोहोचली आहे. गर्भधारणेदरम्यान लठ्ठपणा ही एक जागतिक समस्या बनली आहे, ज्याचा परिणाम केवळ मातांवरच होत नाही तर गर्भाच्या आरोग्यावरही गंभीर परिणाम होतो.

मातृ लठ्ठपणाचे दुष्परिणाम

1. गर्भावस्थेतील उच्च रक्तदाब: लठ्ठ महिलांना गर्भधारणेदरम्यान उच्च रक्तदाब होण्याचा धोका वाढतो, ज्यामुळे प्रीक्लेम्पसिया आणि हृदयाच्या आरोग्याची गुंतागुंत होऊ शकते.
2. प्रसूतीनंतर रक्तस्त्राव: गर्भधारणेदरम्यान जास्त वजन असलेल्या स्त्रियांना बाळंतपणानंतर जास्त रक्तस्त्राव होण्याचा धोका असतो (प्रसूतीनंतर रक्तस्त्राव), जो योग्य व्यवस्थापनाच्या अनुपस्थितीत जीवघेणा ठरू शकतो.
3. थ्रोम्बोइम्बोलिझम: लठ्ठपणा हे रक्ताच्या गुठळ्या होण्याचे एक प्रमुख कारण आहे, ज्यामुळे गंभीर परिस्थिती उद्भवू शकते.
4. मॅक्रोसोमिया: लठ्ठ महिलांमध्ये जन्मलेली मुले सामान्यपेक्षा मोठी असू शकतात, ज्यामुळे प्रसूतीदरम्यान गुंतागुंत होण्याचा धोका वाढतो.
5. बालपणातील लठ्ठपणा: जास्त वजन असलेल्या मातांच्या पोटी जन्मलेल्या मुलांना लठ्ठपणाचा धोका जास्त असतो. एका अभ्यासानुसार, गर्भधारणेपूर्वी लठ्ठ असलेल्या महिलांच्या मुलांमध्ये लठ्ठपणाचा धोका तीन पटीने वाढतो.
6. चयापचय विकार: मातेच्या लठ्ठपणामुळे चयापचय विकारांचा धोका वाढतो जसे की टाइप 2 मधुमेह आणि मुलांमध्ये इन्सुलिन प्रतिरोधक क्षमता.

या समस्येचा सामना कसा करावा

• जागरूकता पसरवणे: बाळंतपणाच्या वयातील स्त्रियांना गर्भधारणेपूर्वी आणि दरम्यान निरोगी वजन राखण्याच्या महत्त्वाबद्दल शिक्षित करणे आवश्यक आहे.
• गहन काळजी: गरोदर महिलांची काळजी, पोषणविषयक मार्गदर्शन आणि आवश्यक चाचण्या आणि उपचार करून लठ्ठपणाचा धोका कमी करता येतो.
• निरोगी जीवनशैली: नियमित व्यायाम, संतुलित आहार आणि तणाव व्यवस्थापन यासारख्या सवयी वाढवणे आई आणि बाळ दोघांसाठी फायदेशीर आहे.
• तज्ञांकडून मदत: प्रसूती तज्ञ, परिचारिका, आहारतज्ञ आणि व्यायाम तज्ञांच्या सेवांची नोंद केल्याने लठ्ठपणा आणि संबंधित गुंतागुंत हाताळण्यास मदत होऊ शकते.
• आरोग्य केंद्रांमधील धोरणे: गर्भधारणेदरम्यान वजन व्यवस्थापनाला प्रोत्साहन देणारी धोरणे आणि कार्यक्रम राबविणे महत्त्वाचे आहे.

गर्भधारणा करण्यापूर्वी

गर्भधारणेदरम्यान वजन कमी करण्याचा प्रयत्न करू नका. तुमचे वजन जास्त असल्यास, किमान एक वर्ष अगोदर गर्भधारणेचे नियोजन करा आणि या काळात तुमचे वजन नियंत्रित करण्याचा प्रयत्न करा. नियमित व्यायाम करा आणि दररोज 100 कॅलरीजने तुमचा आहार कमी करा. हे छोटे बदल तुम्हाला एका वर्षात सुमारे 5 किलो वजन कमी करण्यास मदत करू शकतात.