सिक्युरिटीज अँड एक्सचेंज बोर्ड ऑफ इंडिया (सेबी) ने इक्विटी डेरिव्हेटिव्ह्ज मार्केटमध्ये ओपन इंटरेस्ट (ओआय) च्या पद्धतीमध्ये मोठा बदल प्रस्तावित केला आहे.

एका निवेदनात, नियामकाने सध्याच्या कल्पित मूल्य-आधारित गणनाऐवजी 'भविष्यातील समतुल्य' पद्धतीकडे जाण्याची सूचना केली.

या शिफ्टचे उद्दीष्ट हाताळणीमुळे बंदी घालण्याच्या कालावधीत अन्यायकारकपणे ढकलण्यापासून रोखणे आहे.

सेबीने स्पष्ट केले की विद्यमान कल्पित मूल्य पद्धत वास्तविक बाजाराच्या जोखमीचा विचार न करता सर्व फ्युचर्स आणि ऑप्शन्स कॉन्ट्रॅक्ट्सचे एकूण मूल्य जोडते.

हे कधीकधी स्टॉक मोठ्या प्रमाणात व्यापारात दिसू शकते आणि जोखीम महत्त्वपूर्ण नसतानाही बंदीला चालना देऊ शकते.

याउलट, प्रस्तावित भविष्यातील समकक्ष पद्धत त्याच्या एकूण मूल्याऐवजी स्टॉकसह किती करार करते यावर आधारित मुक्त व्याजांची गणना करते.

हे बाजाराच्या जोखमीचे अधिक अचूक चित्र सादर करेल आणि अनावश्यक व्यापार निर्बंध कमी करेल.

जेव्हा स्टॉकच्या व्यापाराच्या मर्यादेचा भंग होतो तेव्हा डेरिव्हेटिव्ह्ज मार्केटमधील बंदीचा कालावधी चालू होतो.

जेव्हा हे घडते, तेव्हा व्यापारी केवळ विद्यमान पदे बंद करू शकतात परंतु त्या स्टॉकसाठी फ्युचर्स आणि ऑप्शन्स कॉन्ट्रॅक्टमध्ये नवीन पदे घेऊ शकत नाहीत.

सेबीचा असा विश्वास आहे की गणना पद्धत बदलल्यास बंदीच्या कालावधीत प्रवेश करणार्‍या साठ्यांची वारंवारता कमी होईल आणि लहान गुंतवणूकदारांसाठी व्यापार सुलभ होईल.

सेबीने मार्केट-वाइड पोझिशन मर्यादा (एमडब्ल्यूपीएल) मध्ये बदल देखील प्रस्तावित केले आहेत, जे स्टॉकला अनुमत जास्तीत जास्त व्यापार निश्चित करतात.

सध्या, एमडब्ल्यूपीएल स्टॉकच्या फ्री-फ्लोट मार्केट कॅपिटलायझेशनच्या 20 टक्के आहे.

नियामक आता एक सुधारित फॉर्म्युला सूचित करीत आहे, जेथे एमडब्ल्यूपीएल फ्री-फ्लोट मार्केट कॅपिटलायझेशनच्या 15 टक्के किंवा रोख बाजारात सरासरी दैनंदिन वितरण मूल्य (एडीडीव्ही) च्या 60 पट कमी असेल.

जुलै ते सप्टेंबर 2024 या काळात सेबीच्या बाजाराच्या आकडेवारीच्या विश्लेषणानुसार, या बदलांमुळे बंदीच्या कालावधीत प्रवेश करणार्‍या समभागांची संख्या लक्षणीय प्रमाणात कमी होऊ शकते.

या कालावधीत, बंदीखाली साठा ठेवल्याची 366 उदाहरणे होती. नवीन गणना पद्धतीनुसार ही संख्या फक्त 27 वर गेली असती.

मार्केट मॉनिटरींगला बळकटी देण्यासाठी सेबी व्यापार सत्रादरम्यान कमीतकमी चार यादृच्छिक वेळा एमडब्ल्यूपीएल उल्लंघनांसाठी इंट्राडे चेक सादर करण्याची योजना आखत आहे.

सध्या, हे उल्लंघन केवळ व्यापार दिवसाच्या शेवटी तपासले जाते. नवीन प्रणाली व्यापार्‍यांना बाजारातील बदलांमध्ये अधिक द्रुत प्रतिक्रिया देण्यास आणि अचानक जोखीम कमी करण्यास अनुमती देईल.

(आयएएनएसच्या इनपुटसह)