डिजिटल पेमेंट आज आपल्या जीवनाचा एक महत्त्वाचा भाग बनला आहे. किराणा दुकान असो किंवा ऑनलाइन शॉपिंग असो, Google पे (जीपीएई), फोनपी आणि पेटीएम, यूपीआय अॅप्सने पैशाचे व्यवहार सुलभ आणि तीव्र केले आहेत. परंतु आपण हे अॅप्स वापरत असल्यास आपल्यासाठी एक महत्वाची बातमी आहे. 1 एप्रिल 2025 पासून, हे लोकप्रिय पेमेंट अॅप्स काही मोबाइल नंबरवर काम करणे थांबवू शकतात. होय, आपण ऐकले आहे! नॅशनल पेमेंट्स कॉर्पोरेशन ऑफ इंडियाने (एनपीसीआय) नवीन नियम लागू करण्याची घोषणा केली आहे, त्या अंतर्गत जुन्या किंवा निष्क्रिय मोबाइल नंबरशी संबंधित यूपीआय खाती अवरोधित केली जातील. या बदलाचे कारण आणि त्याचा सोपा भाषेत त्याचा परिणाम समजू या.

सर्व प्रथम हा नियम का आणला जात आहे हे जाणून घेणे महत्वाचे आहे. एनपीसीआय म्हणतो की डिजिटल पेमेंट सुरक्षित करण्यासाठी ही पायरी घेतली जात आहे. बर्‍याच वेळा लोक त्यांचे मोबाइल नंबर बदलतात, परंतु बँक खाते किंवा यूपीआय अॅप्समध्ये ते अद्यतनित करण्यास विसरतात. अशा परिस्थितीत, दुसर्‍यास जुनी संख्या मिळते आणि यामुळे सायबर फसवणूकीचा धोका वाढतो. उदाहरणार्थ, जर आपला जुना नंबर दुसर्‍या कोणाकडे गेला आणि आपल्या बँक खात्याशी कनेक्ट केलेला असेल तर चुकीच्या हातात पडल्यास आपले पैसे धोक्यात येऊ शकतात. नवीन एनपीसीआय नियमांनुसार, 1 एप्रिल 2025 पासून, यूपीआय सेवा मोबाइल नंबरवर बंद केल्या जातील ज्या बँक खात्याशी जोडल्या गेल्या नाहीत किंवा बर्‍याच काळासाठी वापरल्या गेल्या नाहीत.

आता कोणत्या मोबाइल नंबरवर परिणाम होईल हा प्रश्न आहे? जर आपला नंबर बँक खात्याशी जोडलेला असेल, परंतु आपण कित्येक महिन्यांपासून रिचार्ज केला नाही किंवा वापरला नाही तर तो निष्क्रिय मोबाइल नंबर मानला जाईल. टेलिकॉम कंपन्या सामान्यत: 90 दिवस न वापरल्यास नंबर तटस्थ करतात आणि नंतर ती दुसर्‍या एखाद्याला देऊ शकतात. एनपीसीआय आता बँकिंग सिस्टममधून अशी संख्या काढून टाकणार आहे. याचा अर्थ असा की जर आपले जीपी, फोनपीई किंवा पेटीएम खाते अशा नंबरसह चालू असेल तर आपल्याला त्रास होऊ शकेल. या बदलाचा उद्देश सायबर गुन्हे रोखणे आणि डिजिटल व्यवहार अधिक विश्वासार्ह करणे हा आहे.

ही बातमी ऐकून, आपण आता काय करावे याबद्दल आश्चर्यचकित व्हाल? उत्तर खूप सोपे आहे. सर्व प्रथम आपल्या बँक खात्याशी संबंधित मोबाइल नंबर तपासा. जर ती संख्या बदलली असेल किंवा वापरात नसेल तर ताबडतोब आपल्या बँकेत जा आणि ते अद्यतनित करा. यानंतर, Google पे, फोनपी आणि पेटीएम सारख्या आपल्या यूपीआय अॅप्सवर जा आणि “खाते व्यवस्थापित करा” विभागात नवीन क्रमांक नोंदवा. तसेच, केवायसी सत्यापन पूर्ण करण्यास विसरू नका. आपण 1 एप्रिल 2025 पूर्वी हे काम केल्यास आपले डिजिटल पेमेंट कोणत्याही अडथळ्याशिवाय सुरू राहील. एनपीसीआयने बँका आणि यूपीआय सेवा प्रदात्यांना दर आठवड्याला निष्क्रीय संख्येची यादी अद्यतनित करण्याचे निर्देश दिले आहेत, जेणेकरून सिस्टम पूर्णपणे सुरक्षित असेल.