मायक्रोवेव्ह ओव्हन हे आमच्या स्वयंपाकघरांचे अप्रिय नायक आहेत. काल रात्रीच्या बटर चिकनला पुन्हा गरम होत असो किंवा नूडल्सचा द्रुत वाडगा वाफ करत असो, मध्यरात्रीही त्यांनी आम्हाला अनेक उपासमारीच्या आपत्कालीन परिस्थितीपासून वाचवले. आणि आम्ही सामान्यत: दुसर्‍या विचारांशिवाय मायक्रोवेव्हमध्ये काय टॉस करतो? त्यावर 'मायक्रोवेव्ह-सेफ' लेबल असलेले ते विश्वासू प्लास्टिक कंटेनर. परंतु येथे प्रश्न आहे: हे कंटेनर मायक्रोवेव्ह वापरासाठी खरोखर सुरक्षित आहेत काय?
हे निष्पन्न होते, 'मायक्रोवेव्ह-सेफ' प्लास्टिक नेहमी जितके वाटते तितके सुरक्षित नसते. आश्चर्यचकित? अद्याप घाबरण्याची गरज नाही, आम्ही ते स्पष्टपणे खंडित करण्यासाठी येथे आहोत.
हेही वाचा: मायक्रोवेव्हमध्ये अन्न गरम करणे सुरक्षित आहे का? तज्ञ प्रकट
आमची स्वयंपाकघर प्लास्टिकच्या कंटेनरने अभिमानाने 'मायक्रोवेव्ह-सेफ' लेबल लावत आहे. परंतु आपल्यापैकी किती जणांनी त्या लेबलचा अर्थ काय आहे याबद्दल आश्चर्यचकित करण्यास विराम दिला आहे? आपल्यापैकी बर्‍याच जणांकडे नाही.
हेल्थ एज्युकेटर डॉ. पुलकिट कुमार यांनी यावर काही प्रकाश टाकला. त्यांच्या मते, या शब्दाचा अर्थ असा आहे की मायक्रोवेव्ह उष्णतेच्या संपर्कात असताना कंटेनर वितळणार नाही किंवा तडफडणार नाही. तेच आहे. हे हमी देत नाही की प्लास्टिक आपल्या अन्नात हानिकारक रसायने सोडणार नाही.
खरं तर, डॉ. कुमार यावर जोर देतात की या लेबलचा बर्‍याचदा गैरसमज होतो. “लोक गृहीत धरतात की उष्णतेखाली अन्न संपर्कासाठी प्लास्टिक पूर्णपणे सुरक्षित आहे, परंतु ते अपरिहार्यपणे खरे नाही. याचा अर्थ असा आहे की कंटेनर मायक्रोवेव्हमध्ये टिकून राहू शकतो, आपले अन्न रसायनांमध्ये टिकून राहणार नाही,” ते स्पष्ट करतात.
हेही वाचा: मायक्रोवेव्ह सुरक्षितपणे वापरण्यासाठी 5 महत्त्वपूर्ण टिपा
सर्वाधिक प्लास्टिक कंटेनर निरुपद्रवी दिसू शकते, परंतु त्यामध्ये बर्‍याचदा दोन चोरट्या रसायने असतात: फाथलेट्स आणि बिस्फेनॉल ए (बीपीए), जे त्यांचे आकार आणि लवचिकता टिकवून ठेवण्यास मदत करतात. परंतु उष्णतेच्या संपर्कात असताना ही रसायने निरुपद्रवी नसतात.
क्लिनिकल न्यूट्रिशनिस्ट रुपाली दत्ता स्पष्ट करतात की बीपीए आणि फाथलेट्स दोघांनाही अंतःस्रावी विघटन करणारे म्हणून वर्गीकृत केले जाते. याचा अर्थ ते शरीराच्या संप्रेरक प्रणालीमध्ये हस्तक्षेप करू शकतात, विशेषत: इस्ट्रोजेन आणि टेस्टोस्टेरॉन. हे हार्मोन्स पुनरुत्पादक आरोग्यासाठी महत्त्वपूर्ण भूमिका बजावतात आणि कोणत्याही व्यत्ययामुळे विशेषत: मुलांसाठी गंभीर परिणाम होऊ शकतात. खरं तर, अमेरिकेतील बालरोगविषयक पर्यावरण आरोग्य स्पेशॅलिटी युनिट (पीईएचएसयू) ने अधोरेखित केले आहे की ही रसायने मुलांमध्ये वाढ, विकास आणि पुनरुत्पादक कार्यावर परिणाम करू शकतात.
रुपाली दत्ताने पुढे नमूद केले की जागतिक आरोग्य संघटनेने (डब्ल्यूएचओ) देखील चिंता व्यक्त केली आहे. डब्ल्यूएचओच्या मते, प्लास्टिकच्या कंटेनरमध्ये मायक्रोवेव्हिंग अन्न आपल्या अन्नामध्ये या रसायनांचा धोका वाढवते, विशेषत: जेव्हा अन्न गरम, तेलकट किंवा अम्लीय असते.
हेही वाचा: मायक्रोवेव्ह डू आणि डंट्स: काय आत घालू नये
नक्कीच नाही. सिटीझन कंझ्युमर अँड सिव्हिक Action क्शन ग्रुप (सीएजी) च्या मते, बीपीए-फ्री आणि फूड-ग्रेड म्हणून बर्‍याच प्लास्टिक फूड कंटेनर विकल्या गेल्या आहेत आणि आरोग्यास गंभीर धोका आहे. हे असे आहे कारण उत्पादक अनेकदा बीपीएची जागा बिस्फेनॉल एस (बीपीएस) किंवा बिस्फेनॉल एफ (बीपीएफ) सारख्या इतर रसायनांसह बदलतात, जे तितकेच हानिकारक आहेत.
हे बीपीए पर्याय गरम झाल्यावर, विशेषत: मायक्रोवेव्ह ओव्हनमध्ये देखील आपल्या अन्नामध्ये लीच करू शकतात. शिवाय, कॅगने यावर जोर दिला बीपीए-फ्री प्लास्टिक अद्याप फाथलेट्स असू शकतात – आपल्या हार्मोन्ससह गोंधळलेल्या अंतःस्रावी -विस्कळीत रसायनांचा आणखी एक गट. म्हणून, लेबल आश्वासन देणारे वाटेल, परंतु वास्तविकतेपासून दूर आहे: 'बीपीए-फ्री' म्हणजे 'रासायनिक-मुक्त' नाही. याचा अर्थ असा आहे की बीपीए त्याच्या तितकाच अस्पष्ट पर्यायासाठी अदलाबदल केला गेला आहे.
जर आपण मायक्रोवेव्हमध्ये प्लास्टिकचा सुरक्षित पर्याय शोधत असाल तर, फूड-ग्रेड सिलिकॉन कदाचित आपली सर्वोत्तम पैज असू शकते. अन्न संपर्क अनुप्रयोगांच्या वापरासाठी यूएस फूड अँड ड्रग अ‍ॅडमिनिस्ट्रेशन (एफडीए) द्वारे मंजूर, सिलिकॉन टिकाऊ, लवचिक आणि उष्णता-प्रतिरोधक म्हणून ओळखले जाते. प्लास्टिकच्या विपरीत, मायक्रोवेव्ह उष्णतेच्या संपर्कात असताना ते हानिकारक रसायने सोडत नाही किंवा सोडत नाही जर ते शिफारस केलेल्या तापमानाच्या मर्यादेत वापरले गेले असेल तर. हे आपल्या रोजच्या स्वयंपाकघरातील गरजेसाठी एक व्यावहारिक आणि आधुनिक अपग्रेड करते.
सल्लागार न्यूट्रिशनिस्ट रुपाली दत्ता सामायिक करतात की जेव्हा मायक्रोवेव्हिंग अन्न सुरक्षितपणे येते तेव्हा ग्लास किंवा सिरेमिक कंटेनर हे सोन्याचे मानक असतात. ते बळकट, प्रतिक्रियाशील आहेत आणि आपल्या अन्नामध्ये रसायने सोडत नाहीत.
परंतु लक्षात ठेवा, सर्व ग्लास किंवा सिरेमिक डिशवेअर मायक्रोवेव्ह सुरक्षित नाही. काहींमध्ये धातुच्या ट्रिम, ग्लेझ किंवा सामग्रीमध्ये उष्णतेखाली क्रॅक किंवा स्पार्क होऊ शकतात. तर, मायक्रोवेव्ह ओव्हनमध्ये आपला आवडता वाडगा ठेवण्यापूर्वी नेहमीच 'मायक्रोवेव्ह-सेफ' लेबल तपासा.
हेही वाचा: मधुर धोकादायक: मायक्रोवेव्ह पॉपकॉर्न भयानक हानिकारक का असू शकते
फोटो क्रेडिट: istock
मायक्रोवेव्ह-सेफ प्लास्टिकचा अर्थ असा नाही की ते रासायनिक-मुक्त आहे. नक्कीच, प्लास्टिक सोयीस्कर आहे, परंतु ते आपल्या दीर्घकालीन आरोग्याच्या किंमतीवर येऊ शकते. तर, पुढच्या वेळी आपण त्या उरलेल्या बिर्याणीला प्लास्टिकच्या डब्बामध्ये पुन्हा गरम करणार आहात, विराम द्या आणि काचेच्या किंवा सिरेमिक वाडग्यासाठी पोहोचू शकता. मग आपल्या अन्नास प्रो सारखे मायक्रोवेव्ह करा.
