नवी दिल्ली: योग्य गर्भनिरोधक पद्धत निवडणे हा एक वैयक्तिक निर्णय आहे जो आपले आरोग्य, जीवनशैली, कौटुंबिक नियोजन उद्दीष्टे आणि दुष्परिणाम किंवा लैंगिक संक्रमित संक्रमण (एसटीआय) यासह अनेक घटकांवर अवलंबून आहे. आज विस्तृत पर्याय उपलब्ध असल्याने, प्रत्येक पद्धतीची साधक आणि बाधक समजून घेणे आपल्याला माहितीची निवड करण्यात मदत करू शकते. आपल्या आयुष्यातील कोणत्याही टप्प्यावर आपल्यासाठी काय चांगले कार्य करते यावर चर्चा करण्यासाठी डॉक्टर किंवा नर्सचा सल्ला घेणे नेहमीच चांगले.

न्यूज 9 लिव्हशी संवाद साधताना, डॉ. यशिका गुडेसर, संचालक आणि युनिट हेड ऑफ ऑब्स्टेट्रिक्स आणि स्त्रीरोगशास्त्र, द्वारका येथील स्त्रीरोगशास्त्र यांनी स्पष्ट केले की कोणते गर्भनिरोधक सर्वोत्तम आहे आणि का आहे.

अडथळा पद्धती

एसटीआय आणि गरोदरपणात चकित करण्यासाठी कंडोम ही एकमेव गर्भनिरोधक पद्धत आहे. ते परवडणारे, सहज प्रवेश करण्यायोग्य आणि काउंटरवर उपलब्ध आहेत. तथापि, जास्तीत जास्त संरक्षणासाठी, हे योग्यरित्या कसे घालायचे हे माहित असणे आवश्यक आहे. इतर अडथळ्याच्या पद्धतींमध्ये डायाफ्राम किंवा गर्भाशय ग्रीवाची टोपी समाविष्ट आहे, जी गर्भाशयापर्यंत पोहोचण्यापासून शुक्राणूंना ब्लॉक करण्यासाठी संभोग करण्यापूर्वी योनीमध्ये घातली जाते. यासाठी एखाद्या तज्ञाद्वारे योग्य फिटिंग आणि एक प्रिस्क्रिप्शन देखील आवश्यक आहे. त्यामध्ये शुक्राणूंना मारणारे शुक्राणू म्हणून ओळखले जाणारे रसायने असतात.

हार्मोनल पद्धती

योग्यरित्या वापरल्यास हार्मोनल गर्भनिरोधक त्यांच्या उच्च प्रभावीतेसाठी लोकप्रिय आहेत. यात समाविष्ट आहे:

1. गोळ्या: दररोज घेतले, जन्म नियंत्रण गोळ्या सोयीस्कर असतात परंतु सुसंगतता आवश्यक असते. काही महिलांना मूड बदल, अनियमित रक्तस्त्राव किंवा वजन वाढणे यासारखे दुष्परिणाम होऊ शकतात.
2. पॅचेस: त्वचेवर परिधान केलेले आणि साप्ताहिक बदलले, पॅचेस कमी वारंवार डोससह गोळ्यांसारखे हार्मोन्स वितरीत करतात.
3. इंजेक्शन्स: दर 2-3 महिन्यांनी प्रशासित, इंजेक्शन करण्यायोग्य गर्भनिरोधक सुज्ञ आणि दीर्घकाळ टिकणारे आहे परंतु बंद झाल्यानंतर प्रजननक्षमतेत विलंबित परत येऊ शकते.
4. योनिमार्गाची अंगठी: योनीत घातले आणि मासिक बदलले, ही पद्धत स्थिर संप्रेरक रीलिझ प्रदान करते आणि प्रभावीपणा आणि दुष्परिणामांमधील गोळ्यांशी तुलना करते.

दीर्घ-अभिनय उलट करण्यायोग्य गर्भनिरोधक (एलएआरसी)

आपण कमी देखभाल आणि अत्यंत प्रभावी पद्धत शोधत असल्यास, एलएआरसी कदाचित आदर्श असू शकतात. इंट्रायूटरिन डिव्हाइस (आययूडी) डॉक्टरांनी गर्भाशयात घातलेली लहान उपकरणे आहेत. हार्मोनल किंवा तांबे या प्रकारावर अवलंबून – आम्ही 3 ते 10 वर्षे गर्भधारणा रोखू शकते. इम्प्लांट्स वरच्या हाताच्या त्वचेखाली ठेवलेल्या लहान रॉड्स आहेत, हार्मोन्स सोडतात जे 5 वर्षांपर्यंत गर्भधारणा रोखतात. दोन्ही पद्धती सुविधा आणि एकदा काढल्या गेल्यानंतर सुपीकतेस द्रुत परत येतात, जरी ते लवकरच गर्भधारणा करण्याच्या विचारात असलेल्यांसाठी योग्य नसतील.

कायम पद्धती

ज्यांना खात्री आहे की भविष्यात त्यांना मुले नको आहेत, निर्जंतुकीकरण हा एक पर्याय आहे. महिलांसाठी ट्यूबल बंधन आणि पुरुषांसाठी नलिका आहे ही शल्यक्रिया आहे जी कायमस्वरुपी गर्भधारणा रोखते. अत्यंत प्रभावी असताना, या पद्धती अपरिवर्तनीय मानल्या पाहिजेत.

प्रजनन जागरूकता पद्धती

कॅलेंडर पद्धत, बेसल शरीराचे तापमान (बीबीटी) आणि गर्भाशय ग्रीवाचे श्लेष्माचे निरीक्षण यासारख्या नैसर्गिक पद्धती गर्भधारणा टाळण्यासाठी ओव्हुलेशनचा मागोवा घेण्यावर अवलंबून असतात. यासाठी दररोज लक्ष, शिक्षण आणि शिस्त आवश्यक असते आणि सामान्यत: वैद्यकीय पद्धतींपेक्षा कमी विश्वासार्ह असतात.

योग्य पद्धत निवडत आहे

गर्भनिरोधक पद्धतीचा निर्णय घेताना, पुढील गोष्टींचा विचार करा:

1. प्रभावीपणा: एलएआरसी आणि निर्जंतुकीकरणात सर्वाधिक यश दर आहेत.
2. कौटुंबिक नियोजन टाइमलाइन: आपण लवकरच मुले करण्याची योजना आखल्यास, अल्प-मुदतीच्या पद्धती अधिक योग्य असू शकतात.
3. दुष्परिणाम: काही हार्मोनल पद्धतींमुळे मूड स्विंग्स, वजन बदल किंवा अनियमित कालावधी उद्भवू शकतात.
4. वापर सुलभ: दैनंदिन पद्धतींसाठी शिस्त आवश्यक असते, तर दीर्घ-अभिनय करणारे अधिक सुविधा देतात.
5. एसटीआय संरक्षण: केवळ कंडोम संक्रमणापासून संरक्षण करतात.

प्रत्येकासाठी कोणतीही पद्धत सर्वोत्तम नाही. आपल्या गरजा काय योग्य आहे हे शोधणे ही मुख्य गोष्ट आहे आणि ती वेळोवेळी बदलू शकतात. आपले पर्याय एक्सप्लोर करण्यासाठी आणि आपल्या आरोग्य आणि जीवनशैलीसाठी सर्वोत्तम निवड करण्यासाठी आरोग्य सेवा व्यावसायिकांशी बोला.